Алесь Пальчэўскі - Ты не адзін

Камсамольцы не забываліся пра Алесіна гора. Яны самі шкадавалі Федзю і ведалі, што матцы яшчэ цяжэй перажываць страту такога сына. Адсюль-адтуль ды зойдзе каторы да жанчыны: то памагчы што ў гаспадарцы, то слоўцам перакінуцца, то параіць што-небудзь. У сенакос пайшлі ранічкай, скасілі Алесін шнурок, а ідучы на снеданне, сказалі гаспадыні, каб ішла разбіваць ды сушыць.

— Дзякуй вам, хлопчыкі, не забываецеся на мяне, памятаеце свайго таварыша, — хвалявалася Алеся.

— I не забудземся, цётка. I вам, чым зможам, памагаць будзем.

Аднойчы, неяк пад восень, на Алесін двор зайшло чацвёра камсамольцаў: адзін з іх трымаў за повад каня. Алеся і не заўважыла, што на двары столькі людзей. Ёй сказаў Сева, які сядзеў на лаве каля акна і забаўляўся:

— Мама, да нас прыехалі...

Адкасваючы на хаду рукавы, яна выйшла на ганак і, убачыўшы каня, падумала: «Ці не жыта толькі прыйшлі сеяць мае памочнікі?»

— Добры дзень, цётка Алеся! — прывітаўся ад усіх сакратар ячэйкі.

— Дзень добры, дзеткі! — адказала жанчына, акінуўшы ўсіх хлапцоў позіркам.

На момант наступіла нейкая збянтэжанасць, замяшанне. Здаецца, усё было проста, як ішлі сюды, а цяпер з чаго пачынаць, разгубіліся. Дапамагла ім, сама не ведаючы таго, Алеся.

— Што ж вы скажаце, хлопчыкі? —спытала яна.

— Мы, цётка, да вас вось па якой справе. У камітэце ўзаемадапамогі была Федзева заява, ён прасіў пазычыць грошай на каня. Мы вырашылі задаволіць яго просьбу пасмяротна і куіпілі вам буланага, — паказаў сакратар ячэйкі на каня.

Алеся захвалявалася, заміргала вейкамі. Пасля смерці сына яна і думкі не дапускала, што будзе мець у сваім хлеве каня. Так, думала, і прыдзецца гараваць.

— А дзетачкі мае, — звярнулася яна да камсамольцаў, — калі ж я расплачуся з вамі? Зарабляць у мяне цяпер няма каму, самі ведаеце.

— I не трэба расплачвацца. Гэта вам падарунак ад нашай ячэйкі.

Пажар у Воўчым Бродзе

Трэці год світалаўская ШКМ прымала ўдзел у раённай выстаўцы. Праводзілася выстаўка на «Дзень ураджаю», чатырнаццатага кастрычніка. Гэта свята працы прыйшло на змену рэлігійным «пакровам».

Тое незвычайнае, чым на гэты раз намерваліся здзівіць выставачны камітэт аграном і загадчык школы — былі цукровыя буракі. Не праходзіў той дзень, каб аграном хоць раз не зайшоў зірнуць на граду тых буракоў.

— Ну як, Маня, глядзіш на свой цукар у Беларусі? Гэта ж навіна з навін. От здзівяцца на выстаўцы, як убачаць нечаканы экспанат з нашай школы. Могуць не паверыць, што цукровыя, — сказаў аднойчы аграном.

— Не павераць, дык няхай пакаштуюць.

— А ты каштавала?

— Каштавала, як прарэджвалі. Салодкія-салодкія, аж губы зліпаюцца.

Аграном Ходаш з прыемнасцю думаў:

«Вось ён, доказ маёй правільнай думкі, што ў Беларусі можна вырабляць свой цукар».

Часта вечарамі ў маленькім пакойчыку агранома гарэў агеньчык. Ціхана Аляксеевіча даўно запаланіла тэма — «Беларускі цукар». Ён перагортваў кніжкі, перапісваў нешта адтуль у свой сшытак. Цікавілі яго найбольш лічбы: колькі пудоў буракоў збіраюць з гектара на Украіне. Па яго падліках выходзіла, што ўраджай, атрыманы світалаўскімі школьнікамі, быў не меншы, і гэта радавала агранома.

Школьная зала перад Святам ураджаю была бітком набіта. Сёння на адной лаўцы побач з Грышам сядзіць начальнік заставы. Ён — часты госць у школе. Яго бадай што нельга назваць госцем, бо прыходзіць ён сюды, як дадому, у родную сям’ю. Амаль усіх школьнікаў ведае па імю і прозвішчу.

Калі астаўся ў школе Грыша, Свірын яшчэ часцей пачаў сюды наведвацца. Часам прынясе кавалак пірага і дасць хлапчуку.

— На,— скажа,— пакаштуй, цётка Насця нешта прыслала.

Першы раз хлапчук пачырванеў і адмовіўся ўзяць:

— Дзякую, нас тут добра кормяць.

Свірын усміхнуўся, правёў рукою па стрыжанай Грышавай галаве і ласкава сказаў:

— Глядзі мне ў вочы і слухай: калі табе старэйшы дае што, вазьмі і падзякуй, а то чалавек можа пакрыўдзіцца...

I Грыша ўзяў.

На гэты раз Свірын прынёс цікавую кніжку. Хлапчуку хацелася зірнуць, што за кніжка згорнута ў газету, але разгортваць не паважыўся: Мікалаю Іванавічу можа не спадабацца яго залішняя цікавасць.

Ішоў сход, абмяркоўвалі, каго з вучняў паслаць на выстаўку. Аграном і брыгадзіры выедуць заўтра нанач. Ім трэба паспець размясціць свае экспанаты.

Загадчыку школы хацелася, каб і некаторыя вучні пабачылі выстаўку. Дырэктар саўгаса паабяцаў узяць восем чалавек на грузавую машыну.

— Няхай паглядзяць. Вядома, будзе карысна і ім і школе ад такой паездкі, — згадзіўся з довадамі Савасцюка дырэктар.