Алесь Пальчэўскі - Ты не адзін

На вуліцы каля варот стаялі Мітрафан і Ганна. Грыша пазнаў бацькоў. «А чые ж гэта хлопцы і дзяўчына стаяць побач з імі?» — падумаў Грыша. Ён не ўяўляў нават сабе, што за час яго адсутнасці так выраслі браты і маленькая Валя. Яму заўсёды чамусьці здавалася, што дома нічога не змянілася. Нават Янка з Петручком і сястрычка ўсё такія ж гарэзлівыя і дапытлівыя, якімі пакінуў іх, ад’язджаючы ў парабкі.

За некалькі крокаў ад родных варот Грыша саскочыў з грузавіка. Ён прывітаўся з суседзямі і пайшоў да бацькоў.

— Ганна, сустракай госця,— гукнула суседка і сама пайшла побач з Грышам.

Ганна не разабрала, што сказала суседка, але, пачуўшы сярод гулу машын сваё імя, зірнула ў той бок і ўскрыкнула.

— Мітрафан, дзеткі, гляньце, хто ідзе! — і кінулася насустрач сыну. — Грышачка мой, ты жывы?! — абшчапіла яна абедзвюма рукамі сына за шыю.

Падбеглі Янка, Пятрук і Валя. Прывіталіся, і не верыцца ім, што іхні брат, панскі пастушок, стаіць перад імі ў камандзірскай форме.

Падышоў Мітрафан, моцна абняў і пацалаваў сына. Ад радасці салдаты на машынах запляскалі ў далоні. А адзін з іх нават сказаў:

— Глядзі ты, якое шчасце для нашага камандзіра і яго бацькоў. Столькі гадоў не бачыцца і сустрэцца ў такі дзень.

Маці ішла побач з сынам і выказвала набалелае за гады:

— Мы тут колькі чаго перадумалі пра цябе.

— А я па-суседству з вамі быў, у Світалаўцы.

— У Світалаўцы? — здзівілася Ганна.— Божачка мой, рукой падаць, а мы і не ведалі. Чаму ж ты хоць вестачкі не даў аб сабе.

— Баяўся, каб у дэфензіву не цягалі вас... Скончыў у Світалаўцы сем класаў, потым паслалі вучыцца ў Мінск.

— На камандзіра? — з любоўю акінуў позіркам Мітрафап сына.

— Але, — кіўнуў галавой Грыша.

— Хто мог падумаць, сынок, што там было тваё шчасце,— радасна зірнула Ганна ў той бок, адкуль ішлі савецкія часці.

— Не толькі маё, мама, але і ваша, і ўсіх... Бачыце, — паказаў Грыша на чырвонаармейцаў, — усе яны, а разам з імі і я, нясём у сваім сэрцы вялікае шчасце беднаму люду... Ну, жывіце здаровы, хутка пабачымся.

— Дык ты нават і ў хату не зойдзеш? — спахапілася Ганна, не заўважаючы, што даўно мінулі яе.

— Няма калі, мама. Другім разам, як у госці прыеду.

— Толькі ж пастарайся хутчэй... Пішы хоць пісьмы.

— Цяпер буду пісаць, буду. Добра, што напомнілі, — дастаў з кіцеля пісьмо Грыша і падаў бацьку,— здасцё яго заказным на пошту. Не паспеў учора адаслаць.

— Каму ж гэта? — зацікавіла Ганну.

— Ды там... За Світалаўку. На канверце напісана.

— Дык навошта на тую пошту здаваць. Можа каторы з хлапцоў, а то і сам бацька аднесці... Не вялікая дарога...

— Глядзіце самі.

Развітваючыся, Грыша цяпер толькі заўважыў, што шэры асенні дзень пасвятлеў і ў суцэльнай пялёнцы туману сям-там віднеліся прагаліны, праз якія прабіваліся сонечныя праменні.

— Распагоджваецца, — сказаў ён да бацькі.

— Пасля цёмнай ночы заўсёды бывае сонечны дзень,— адказаў той.

За вёскай машыны прыбавілі хуткасць. Грыша зразумеў — не дагнаць яму свае і зірнуў на тую, што праходзіла міма.

Васілец учапіўся за борт, чырвонаармейцы падхапілі пад пахі і памаглі сесці.

А войска ішло і ішло.

Каля самага Ваўкавыска Грыша сустрэўся з Віцем. Іхняя часць Войска Польскага здалася Чырвонай Арміі без аднаго стрэлу. I доўга ўспаміналі пра Караліну Грыша з Віцем. Расказвалі адзін аднаму пра сваё жыццё за час разлукі.

— Бацькі ў Караліне жывуць? — спытаў Грыша.

— А дзе ж ім быць?— пытаннем на пытанне адказаў Віця.

— Зямлі так і не купілі?

— Не. Пакуль збіралі грошы, зямля падаражэла.

— Ну, цяпер не трэба ім думаць пра зямлю, няхай працуюць толькі.

Ліпень 1958 г. — люты 1959 г.

Прусінава — Мінск.