Януш Вішнеўскі - Канец адзіноты

Copyright by © Janusz Leon Wiśniewski, 2019

© Маціеўская К. С., Янкута Г. В., пераклад на беларускую мову, 2020

© Афармленне, выданне на беларускай мове. Выдавец А. М. Янушкевіч, 2020

18 ліпеня, ноч

Дзверы гучна адчыніліся, і ў спальню ўваліўся Ёахім. Спачатку яна пачула цяжкае сапенне, а праз секунду на яе тхнула алкаголем з дамешкам поту і часнаку. Яна моцна зажмурылася і застыла, адчуўшы на азадку руку, што спрабавала задраць начнушку. Яна рэзка адпіхнула руку і хуценька перасунулася на край ложка. Ёахім нешта злосна прамармытаў сабе пад нос. Праз імгненне ложак затросся, задрыжаў, і павісла цішыня. Палёгка агарнула жанчыну толькі тады, калі тую цішыню разарваў аглушальны храп.

Яна дачакалася поўначы. На вежы касцёла непадалёк зазваніў звон. А дваццаць трэцяй ён біў адзінаццаць разоў, але праз гадзіну раздаваўся толькі сцішаны, вялы, глухі і кароткі гул, нібы стомлены службамі і сытай вячэрай пробашч разумеў, што не варта будзіць не толькі сябе, але і парафіян.

Бясшумна ўстаўшы з ложка, жанчына выкапала з-пад барахла ў шуфлядзе кухоннага буфета схаваны там пачак цыгарэт, насыпала ў высокую крышталёвую шклянку лёду і наліла віскі. І яшчэ ў адну. Потым села на бетонную падлогу балкона, паставіўшы абедзве шклянкі на стос пабітай, калісьці даўно – вельмі даўно – светла-карычневай, а цяпер растрэсканай пліткі. У пачатку мінулага лета Ёахім загадаў нейкаму ўмельцу яе садраць, каб замасціць балкон дошкамі. Лета скончылася, пачалося наступнае, а плітка па-ранейшаму займала палову балкона, прыкрываючы пачарнелы бетон.

Жанчына абаперлася спінай аб шурпатую тынкаваную сцяну, глыбока зацягнулася цыгарэтай і адчула запамароку. Насамрэч курыла яна толькі раз на год. І віскі піла таксама раз на год. Васямнаццатага ліпеня. І саграшыла толькі аднойчы. У той год. Васямнаццатага ліпеня. Грэх быў, можа, і не смяротны, але дакладна самы галоўны, бо астатнія грахі, банальныя, смешныя і няважныя, былі не вартыя нават думкі, не тое што споведзі. Яна пацягнулася па шклянку і піла так доўга, што адчула на вуснах холад ледзяных кубікаў.

Дваццаць адзін год таму. У Парыжы…

Аэрапорт. У тэрмінале натоўп, але пры гэтым ціха, нібы ўнутры бетонна-шклянога сабора. Нібы тут адны глуханямыя. Яна добра чуе гук сваіх крокаў, што шматразова памножаным рэхам адбіваецца ад мармуровай падлогі. Яна мінае мітуслівыя групкі людзей з фотаапаратамі і мікрафонамі ў руках. Хутка падыходзіць да масіўнай крэмава-белай стойкі. Раптам пажылы сівавалосы мужчына ў сінім мундзіры з залацістым значком авіякампаніі абмінае стойку і становіцца побач. І пытае па-англійску, ці чакае яна кагосьці з гэтага рэйса. Калі яна каротка сцвярджальна ківае, мужчына моцна хапае яе за рукі і ціха, з цяжкасцю вымаўляе, гледзячы ёй у вочы:

– Васьмісоты не прыляціць…

Яна бачыць сябе. Вельмі выразна бачыць. Спачатку яна проста спакойна стаіць. Нейкую хвіліну дзівіцца, чаму гэты незнаёмы мужчына трымае яе за рукі. І раптам чуе яго словы – расцягнутыя ў часе, нібыта запісаныя на запаволеную магнітафонную стужку: «Усе загінулі». Яна хутка паварочвае галаву, палічыўшы, што гэтую дзіўную фразу сказалі не ёй, а камусьці за яе спінай. Але ззаду нікога няма. І тады да яе вушэй далятае:

– Гэта быў нехта блізкі? Нам бязмежна шкада.

Яна пацягнулася па другую шклянку. Попел з цыгарэты, якую сціскалі дрыготкія пальцы, упаў у бурштынавую вадкасць, што зіхацела ў месяцовым святле. Колькі імгненняў жанчына глядзела, як ён тоне і шэра-чорныя круглыя парушынкі незваротна знікаюць, ператвараючыся ў нішто. Тады яе агарнула яшчэ большая туга. Яна праглынула слёзы і запаліла чарговую цыгарэту. Падумалася: мабыць, я ўжо трохі п’яная. У такіх выпадках яна альбо замаўкала, альбо наадварот – адчувала неадольнае жаданне размаўляць. Але толькі сама з сабой. Каб ніхто ні пра што не пытаў, нічога не каментаваў, нічому не здзіўляўся, не прыкідваўся, што ўсё разумее ці нават спачувае, бо яна ж цудоўна ведала, што ні пра разуменне, ні пра спачуванне нават гаварыць не даводзіцца. Вось і цяпер так. Яна хоча пра гэта гаварыць. Сама з сабой. На мяжы ап’янення толькі думаць ёй ужо недастаткова. Трэба выказаць думкі ўголас, выпусціць іх з галавы на свабоду. І проста неабходна іх пачуць. Часцяком гэта зусім не маналог. Насамрэч яна размаўляе з сабою, задае сабе пытанні, а калі атрымліваецца – то і сама на іх адказвае, спрачаецца, часам нават сварыцца з сабой жа. Нібыта насупраць сядзіць ці стаіць нейкая іншая яна. Гэта ўсё вельмі дзіўна, а на думку яе сяброўкі Уршулі, схільнай да іпахондрыі, – трывожна і небяспечна, бо «такія сімптомы сведчаць пра няўмольнае набліжэнне вар’яцтва, і на тваім месцы я ўсё запісала б на тэлефон, а потым пабегла з ім да псіхіятра, у цябе ж шыза ў генах сядзіць». Тут Уршуля мела рацыю: гэта ў Агнешкі бацькава спадчына. На шчасце, адзінае, што ў яе ад яго – ну, і яшчэ вочы. Вяртаючыся дадому п’яным, ён проста так, моўчкі, ішоў і біў маму. А калі тая падала, прыціскаў яе чаравікам да падлогі.