Вольга Іпатава: Перакат

Не здзівіўшыся яе просьбе, як быццам так і трэба было, стары пайшоў з ёю да начальніка. Відаць, каб не гэты маленькі, але з дзіўна маладымі сінімі вачамі стары, Алене самой нізавошта было б не дабрацца куды трэба. Але іх упусцілі, і начальнік — вялікі, чырвоны, з вырачанымі вачамі і вялікімі, ледзь не да падлогі, рукамі, закрычаў на яе, яшчэ болей выкочваючы вочы:

— Пся крэў, бальшавікоў пладзіць яны ўмеюць, а ўлады паважаць не навучацца. Так-так, не навучацца!

— Пан начальнік,— прыніжана папрасіў стары, і шапка ў ягоных руках дробна задрыжала.- Маладзіца вось збіраецца з ім шлюб браць. Сапраўдны, у касцёле. Яна ж жыве пры кляштары. Грэх трэба ёй зняць са сваёй душы...

— Позна ж яна пра грэх падумала! — закрычаў той, і чырвоныя яго вочы ўпіліся ў Алену.

— Чаму нозна? — Алена адчувала, што ёй робіцца ўсё больш млосна, і баялася толькі аднаго — не самлець тут, у кабінеце, бо другі раз яе не пусцяць, а як жа іначай даведацца пра Васіля?

— Таму і позна! — ён, азіраючыся на стол, шукаў вачамі паперу і, знайшоўшы, амаль кінуў яе Алене. Мярцвеючы, яна схапіла абвяшчэнне і, нічога не могучы прачытаць, ужо здагадалася — тое, пра што яна баялася думаць, заклінаючы лёс і ўсявышняга, тое адбылося... Стары зноўку моцна абхапіў яе за плечы і, бязвольную, усё вёў яе некуды ўніз, праз браму. Яна ішла, перастаўляючы ногі, пакуль без сіл не апусцілася проста на брук, на пукатыя літары падпісу на плітах — «Magistrat». «Позна! Позна!» — біліся, крычалі словы, і яна, прыходзячы ў прытомнасць, адчувала, як забіваюць яны яе, топчуць у каменную, нежывую гэтую зямлю ўсё, чым яна жыла, на што спадзявалася...

Яна апрытомнела толькі пад вочар. Над горадам плыў касцельны звон, мяккія вечаровыя цені ляглі на чыстую падлогу пезнаёмага пакойчыка. Яна нейкі час бяздумна глядзела па аблезлы старадаўні буфет з бясконцымі чорнымі завіткамі, з пузатымі фаянсавымі фігуркамі, на стол, дзе ляжаў белы, з ружамі абрус. На стале стаялі таксама чатырохгранная бутэлька з цёмнай вадкасцю і шклянка; промні пераліваліся на цёмных гранях. Жанчына, яшчэ нестарая, у шэрай сукенцы з гафрыраваным белым каўнерыкам, з цёмпымі косамі, што дзвюма дужкамі клаліся ёй на скроні, падышла, прысела нобач:

— Выпіце, пані, вам будзе лягчэй.

— Дзе... я? —- Алена прыўзнялася, дзіка азіраючыся навокал.

— Сваяк вас прывёз. Дзядзька Казімір. Не кідаць жа вас на бруку!

Алена ўспомпіла ўсё: сённяшні дзень, старога з сінімі вачыма, абвестку аб смерці Васіля, і зноў вялізная пустата абрынулася на яе, халодная, маўклівая... Сэрца Васіля ўжо не стукала, пасылаючы ёй цяпло, даючы сілы чакаць. I калі, калі яна прагледзела, занялася сваімі справамі, клопатамі, калі яна адпусціла ад сябе тоненькі праменьчык?!

I другая думка пранізала яе. Сын... ён таксама адзін цяпер. Адзіны для яе ў свеце... Дзе ён, што з ім?

— Мне трэба ісці... Хутчэй...— замітусілася яна. Жанчына не ўтрымлівала яе. Яна дапамагла Алене

апрануцца, сунула ёй у руку адрас: -

— Будзе патрэба якая — прыходзьце.

Праводзячы Алену, абняла яе, пагладзіла па галаве:

— Вам жыць трэба, разумееце? Жыць!

Алена пе помніла, як яна ішла назад, у кляштар. Яна глядзела вакол, але ўсё, што абкружала яе — разгубленыя, радасныя, недаўменныя позіркі, штурхатня — усё слізгала міма свядомасці. На вуліцах было нязвыкла шумна, каля многіх дамоў грузілі на фурманкі хатні скарб, іржалі коні, там-сям, бліжэй да цэнтра, крычалі жанчыны. Стаміўшыся, яна прыхінулася да драўлянай агароджы на невялікай вулачцы, дзе з-за дошак плота глядзелі жоўтыя вяргіні, бляклыя астры і рамонкі. Ярка свяціла сонца, але вецер быў халаднаваты, і ў высокім сінім небе чамусьці лёталі вароны, махаючы крыллем і як галосячы. Глуха вухнула непадалёку, пасля бліжэй, яшчэ бліжэй. Па вуліцы з крыкам прабеглі нейкія людзі, адзін з іх схапіў яе за руку:

— Чаго стаіш? Жыць надакучыла?

— Што гэта? — павольна запыталася яна.

— Вайна, пані, вайна! — крыкнуў мужчына і пацягнуў Алену за руку, але яна вырвалася.

Усё мяшалася ў яе галаве. Якая вайна? Ужо ж ішла нейкая калатня. Ужо, пад ледзяным яе дыханнем, толькі ад таго, што яна была побач, гінулі людзі... I недзе недалёка адсюль ляжаў, бездапаможны, яе сын... Упершыню за цэлы дзень яна ўскалыхгулася думкай пра яго — пранізлівай, балючай, і заспяшалася, не азіраючыся, не думаючы пра выбухі, што час ад часу скаланалі паветра.

Калі яна зайшла ў двор кляштара, ёй здалося, што шум і мітусня па вуліцах і гэтае слова «вайна» прымроіліся ёй. Тут, у двары, было ціха, толькі арабіна калыхалася вяршалінай, асветленай вечаровым ужо сонцам — відаць, ніжэй яе захіляла агароджа. Манашкі нетаропка хадзілі па бруку, і галубы, перавальваючыся, сыта рухаліся следам. Алена, уваходзячы ў вароты, не глядзела навокал. Не звярнула яна ўвагу і на тое, што сёстры, міма якіх яна крочыла, адводзілі позіркі, а адна спачувальна кранула яе за плячо, як бы хочучы нешта сказаць, але не асмелілася, толькі перахрысцілася за яе спіной.