Вольга Іпатава: Перакат

Але пават цяпер яна не магла параўноўваць, хто даражэйшы: сын, што ляжаў на грудзях, прыкрыты цёплай хустай, ці Васіль, што лялжў цяпер, мабыць, на жорсткім, непрыветным ложку— на худой яго шыі, мабыць, яшчэ больш рэзка выдзяляюцца пісягі, і толькі сэрца яго, нібы намацваючы яе і маленькага, як бы пасылае ў поч цяпло і адзею. Яна ўспомніла, як няроўна і глуха грукацела яно па апошнім спатканні, і раптам спалохалася: устала, адной рукой прытрымліваючы хлопчыка, другой ахінаючы ад ветру ягоны тварык. Усё, здаецца, было па-ранейшаму, толькі вецер як быццам перамяніўся: ён яшчэ больш злавесна загудзеў, б'ючыся аб сцяну, і раптам моцным, тугім парывам ударыла ў недалёкую арабіну, і яна дробна закалацілася, уся выгнуўшыся назад. Лісты пасыпаліся з яе, няспелыя яшчэ гронкі затрэсліся, і вялікая чорная птушка, што прымасцілася на яе галінах, з шумам паляцела прэч і раптам закружылася пад маці і сынам. Алена пазнала: гэта была варона, і нейкім незразумелым холадам як абдало яе з галавы да пог. Яна ўстала. Не, рана яшчэ ісці адсюль, у цёмную, нелітасцівую ноч, трэба змагацца за сябе і за сына — яны абодва патрэбныя Васілю. Хай спачатку прагоняць яе, а так, проста, ні з таго ні з сяго збегчы, калі надыходзіць ноч... Яна паспешліва пайшла ад брамы, таропка спусцілася ў цёмнае скляпенне, дзе была яе каморка. Прадчуванне нечага жахлівага мучыла яе, і яна, ледзь паклаўшы дзіця, саслізнула ўніз і, голымі каленкамі стаўшы на халодную, усю ў шурпатых пясчынках, падлогу, зайшлася плачам і доўга малілася, аж пакуль, знясіленая, ледзь паднялася і, упаўшы побач з сынам, заснула неспакойпым сном.

Некалькі дзён прайшлі ў чаканні. Але ніхто нічога пе гаварыў ёй — усе, відаць, былі занятыя больш істотнымі справамі: трэба было неяк хаваць кляштарную маёмасць, здымаць каштоўныя аклады на іконах. Вядома, што нясе з сабой вайна, яна не разбірае падчас ні віноўнага, ні нявіннага...

...Калі Алена нясмела, каб яе не заўважылі, выбралася з кляштара, каб трапіць на спатканне да Васіля, яна не надта спадзявалася, што ўбачыць яго. Але маглі ж і ў самой турме адбыцца нейкія змены! А раптам удасца вымаліць яго ў турэмшчыкаў, раптам і ім не патрэбны гэты клопат перад наступленнем вайны, што набліжалася і набліжалася да горада. Яна хуткімі крокамі падышла да знаёмага акенца, пастукалася. Салдат, у канфедэратцы і светла-зялёным мундзіры, прачытаў прозвішча Васіля па пададзенай паперцы і пайшоў некуды, але праз колькі хвілін вярнуўся, моўчкі выкінуў вузельчык.

— Выбыў твой Дамашэвіч,— коратка сказаў ён і прыняў ад жанчыны, што стаяла за Аленай, торбачку з перадачай.

— Як гэта... выбыў? — Алена не зразумела.

— Ну, перавялі яго куды,—- нецярпліва сказала жанчына, не адрываючыся ад твару салдата, як быццам просячы яго аб літасці.-— У другую турму ці так...

— Што — так? — сэрца ў Алены тахнулася так, што ёй здалося, яна падскочыла.

Відаць, яна пабялела, таму што нейкі стары, што стаяў непадалёк, паспешліва падышоў да яе, узяў за руку, адвёў убок.

— Пачакай, дачка,— сказаў ён, але Алена не слухала, яна цягнулася, незаўважна для сябе, да акенца, трымаючы ў руцэ вузельчык.—- Пачакай, зараз мы даведаемся.

— Не, не, пачакайце, як жа гэта? — мармытала

Алена, усё рвучыся ад старога. Жанчына, у якой праверылі перадачу, да драбніц перакапаўшы і праверыўшы прынесенае, стаяла ля акенца, чакаючы адказу. Запалыя вочы яе хмурна агледзелі Алену.

— Чаго ты мітусішся? Што, не разумееш, дзе ён? — яна падняла вочы ўверх.— Да пана бога, мусіць, адправілі...

— Ты што, маладзіца, з глузду з'ехала! — прыкрыкнуў стары.— Ты што вярзеш? Што соль на жывое сыплеш?!

— Усім зараз солана даводзіцца,— прамармытала тая, але змоўкла, спадылба гледзячы на Алену.

Стары падышоў да акенца, ціха загаварыў з салдатам. Той адказваў коратка, ноахвотна, рыўком беручы перадачы — у торбах, сумках, сетках.

— Трэба да начальства прабівацца, і зараз,— загаварыў ён зноў.—- Тут, у гэтага, нічога не даб'ешся. Ідзі пакуль прысядзь, а то, бач, ногі не трымаюць. Эх вы, дзеўкі! Улезуць у палітыку, а самі кволыя, як курыцы.

Адвёўшы Алену ўбок, каб яна магла крыху аддыхацца, ён гаварыў і гаварыў, відаць, каб адцягнуць яе думкі ад таго, аб чым магла яна зараз даведацца.

— У мяне дачка якраз такая, як ты. Дачка! Ну і сораму ж за яе прыняў на сябе. А зараз нічога, як бы і прывык. Вось толькі старая знемаглася, амаль не ходзіць цяперака, акурат як Геленку нашу забралі!

— Не,— сказала Алена, перабіўшы старога.— Не, я не магу тут стаяць. Я ведаць хачу. Пойдзем!