Вольга Іпатава - Перакат

— Кросны з хаты выжылі, цяпер вышыўка перашкаджае? — нязлосна адклікпулася Вера.

— А каму твае кросны патрэбны? Мужыка яшчэ знайдзі, каб іх начыніць. Ідзі спаць, ідзі, без цябе прыйдуць дзеўкі!

За доўгія гады яны навучыліся ладзіць адна з адной, хаця, беручы пасля вайны адзінокую цётку да сябе, Вера не раз са страхам думала, што не, не ўжыцца ім з Аўгінняй: не адзін раз тая сварылася з раднёй, а болей за ўсіх з Верынай маці, ціхай, нязлоснай Таццянай. «Болей за ўсіх любіла сястру, таму і дурыла,— неяк прызналася яна пляменніцы.— Свае дзеткі адпрэчаць, а Таццяна пачне супакойваць, я адразу і адыходжу». Можа, якраз гэта і прыцягвала яе ў Веры, да якой яна і прыйшла, каб разам дажываць апошнія гады, бо нікога амаль не засталося ў жывых з іхняе радні. I цяпер Вера сядзела, схіліўшыся пад вышыўкай, час ад часу пазіраючы наверх, дзе драмала старая. Не, добра, што жывуць яны разам, родная душа і паспачувае, і гора дапаможа перажыць. Адно толькі — каб не памірала баба Аўгіння, не пакідала яе адну. Зусім адну...

Нітка так і мільгала ў яе руцэ. Даўно не вышывала, ох, даўно. Апошнім часам сталі горай бачыць вочы, прыбавілася нейкіх спраў, а можа, усё ад таго, што не магла яна цяпер так лятаць па хаце, як раней, упраўляцца з работай — і сваёй, па дому, і мужчынскай — рамантаваць дах, заскародзіць соткі... Тады, раней, саўгаса яшчэ не было, на працадзень — мышы не ўкусіць, але ўсё роўна шчыравала яна і дзень, і ноч, забываючы пра сябе, і ад таго ніколі пе хавала вочы, усё жыццё глядзела на людзей адкрыта, з годнасцю. Не было ў яе на сумленні нічога, за што прыйшлося б чырванець, праўда, не было і вялікіх узлётаў, так што калі аднойчы прыехаў пра яе пісаць карэспандэнт раённай газеты, не было чаго казаць Веры: гады зліваліся для яе ў суцэльную чараду, дзе адмецінамі былі святы ды невялікія здарэнні, накшталт прэміі, падарунка ці Красулінага ацёлу. Карэспандэнт паехаў расчараваны, а дарма: трэба было ўбачыць яму Веру, калі яна грэбла сена ці касіла. Тады быццам вырастала яна, постаць яе рабілася гнуткай, вёрткай, рукі мільгалі, як ластаўкі перад дажджом, і ўся яна дыхала адзіным рытмам працы.

I цяпер яна рабіла, забываючыся на ўсё, спяшаючыся, як хто гнаў яе.

Бабка Аўгіння таксама не спала. Яна варочалася, уздыхала. Пасля злезла з печы і села насупраць.

— Паедзеш у раён, таблеткі мне прывязі. Аленнія...

— Эленіум гэта, баба Аўгіння.

— Я і кажу — аленнія. Я тады моцна сплю, нічога не помню.

— Добра, прынясу. Толькі рэцэпт вазьмі ва ўчастковай, цяпер іх не даюць без паперы.

— Папрашу, дзетка. А то блага мне. Заплюшчу вочы, зноў Міцьку ўспамінаю. Не так Маню, як яго. Помню, зваліўся ён са страхі, дык я заместа таго, каб пашкадаваць, лазінай яго, лазінай. Як думаеш, помніць душа яго зло ці ёй усё роўна ўжо?

— Спіце лепей. Не думайце глупствы. Спіце, а я сама заўтра доктарку папрашу, каб рэцэпт выпісала.

Бабка Аўгіння нешта прамармытала, палезла на печ. Ляжала, гледзячы на лямпачку выцвілымі вачыма, нешта шаптала.

— Бабка,— загаварыла Вера.— Хопіць труціць сябе. Усё прайшло, прамінула. А калі што і было, перапакутавала.

— Я не сабе адпрошваю,— азвалася з печы старая.— Я ж у іх, маіх дзетак, прашу, каб зло даравалі.

— Вы што ж, думаеце, каб не праклялі, то нехта жывым бы застаўся? А маму маю хто праклінаў? А палова вёскі чаму на той свет пайшла? Вайна была, цётка. Вайна.

— Дык жа каб не пракляцце, можа, хто-небудзь бы застаўся. Хоць адно дзіця. Адно! I нашто ж я іх трымала? Думала, маладыя яшчэ, куды ім у партызаны ісці? А яно вунь як атрымалася... Каб вы, кажу, адтуль жывымі не вярнуліся, з тых партызан! I не вярнуліся...

Вера ўстала, адкінула вышыванне.

— Жыццё прайшло. Не трэба мёртвых трывожыць. Ніхто не вінаваты, што лёс такі нам выпаў. Не мы яго шукалі, а ён нас. Спіце.

Бабка ўсё круцілася на печы, як быццам ёй муляла, але змоўкла. Было толькі чутно, як нешта нібыта дрыжыць у ёй — не то плач, не то стогн. Пасля яна супакоілася, заціхла, і зноў апусцілася цішьшя. Але яна была ўжо іншай, як быццам словы старой кабеты нешта страсянулі ў прасторы і ажылі, заварушыліся амаль бясплотныя цені.

Вера села, пасля зноў захадзіла па хаце, стараючыся крочыць нячутна. Пасля роздуму яна падышла да куфра, ціха адкінула яго цяжкое, каванае вечка. У куфры ляжалі яе сукенкі, пасляваенныя, з прамымі, нягнуткімі плячамі пінжакі — бацькі і брата Міколы. У асобным белым вузельчыку мясцілася тое, што прыпасла сабе Аўгіння — на смерць, як яна казала: квяцісты андарак, кофта. Цьмяна бліснулі цвёрдыя, з пругкім гумавым вобадам тапачкі. Але яна шукала другое. Крыху пакорпаўшыся ў грудзе адзення, яна, нарэшце, выцягнула маленькі скрутачак. Сумна ўсміхаючыся, асцярожна развярнула тонкую папяросную паперу.