Вольга Іпатава - Перакат

— Паслухай, дай мне Прынцэсу. У наступны спектакль. Га?

Здаецца ж, усё перагаворана. Нашто ў соты раз пачынаць размову, якая не дасць вынікаў? Яна не хоча прымірыцца з тым, што сама страціла свой шанс.

— Мы гаварылі аб гэтым.

— Але чаму, Міла? Да наступнага спектакля — тыдзень. Я дакажу табе!

— Не, ужо не дакажаш.

Валянціна была, бадай што, самай таленавітай на курсе. Ёй цяжка прывыкнуць да таго, што талент — гэта не ўсё. Патрэбна работа.

— Я цябе ўключыла ў спектакль. Паставіла першай выканаўцай, Бялецкую — другой. Чаму яна выцесніла цябе, а не наадварот?

Яна мыкнулася, але змоўчала. А я працягваю, ужо не шкадуючы ні яе, ні сябе:

— Таму што яна працавала як апантаная. Брала ўрокі харэаграфіі. Апроч таго, у свае дваццаць восем штодзень бегае кросы, трымае фігуру, а ты...

— У мяне дзіця, ты ж ведаеш!

Каму, як не мне, гэта і ведаць?! Хто купляў пялюшкі, бегаў у раддом з бясконцымі пакупкамі і ўрачыста выносіў з прыёмнага пакоя Белку, каб уручыць шчасліваму бацьку? Але ніхто з тых, хто будзе глядзець спектакль, не захоча ведаць, што ў актрысы дома — маленькае дзіця, затое ўсе будуць бачыць, што яна скаваная, няўклюдная, запінаецца і забывае словы. Ніхто не будзе пытацца — чаму? Валянціна не справілася з роллю. I тое, што Прынцэсу будзе прадстаўляць не яна, а Бялецкая — справядліва. Але чаму я стаю перад ёю і жадаю сабе праваліцца куды-небудзь — хаця б пават у пекла? Валька, якая карміла мяне, хворую, з лыжачкі і дзялілася апошнім! Яе вялікія блакітныя вочы наліваюцца слязьмі, і яна робіцца прыгожай. Мне хочацца забыцца на тое, што яна вечна ўцякала з рэпетыцый, што фігура яе стала амаль бясформеннай, што ўсе мае спробы займацца з ёю асобна яна проста тапіла ў мяккасці, нейкай бабскай гуллівасці («Пасядзім, успомпім студэнцтва, а я назаймаюся пасля, сама!»). Але ж як забудзешся? Як дасі ёй іграць ролю, якую не прыме ніводзін мастацкі савет? Рэжысёр — ён не бог. Над ім столькі яшчэ ўсякіх бажкоў! Дый сама б сабе я не дазволіла выпусціць яе на сцэну. Чатыры месяцы падрыхтоўкі паказалі мне яскрава: на сцэну ёй увогуле цяпер нельга.

Але ж што ёй рабіць? Чым займацца? Хатняй гаспадаркай? Гатаваць стравы свайму Мікалаю? Вазіцца з пялюшкамі? Валянціна жахаецца гэтага. Жахаецца — і не працуе, нібы спадзяецца, што усё прыйдзе само сабой. Не прыйдзе, дарагая, не прыйдзе! I я казала табе гэта дзесяткі разоў.

Дый штосьці ўсё ж не даходзілі мае прамовы, відаць, спадзявалася, што ў апошнюю хвіліну возьме верх сяброўства, што будзе яна іграць Прынцэсу, нікуды, маўляў, не дзенецца рэжысёр! I думка такая робіць мяне каменнай.

— А ты верыш, што будзь я на тваім месцы, то ўсё роўна займалася б як проклятая?

— То ты!

— А ты чым горшая?

За гады, праведзеныя сярод тэатралаў, не раз даводзілася бачыць геніяў, што спіліся, так і не здзейсніўшыся. Нешта заўсёды перашкаджала: то не было кватэры, то грошай, то дрэнная жонка, то вось, як цяпер, дзіця...

Стоп! — абрываю сваю злосць. Можа, сапраўды я занадта жорсткая? Але што рабіць у такім становішчы, што? Валянціна пастаянна спадзявалася, што за мной яна — як за каменнай сцяной, што я — вечны рухавік яе таленту. Усё! Скончыўся вечны рухавік!

— Ты можаш атрымаць другую ролю. Пазней, як здам гэты спектакль.

— Другую! Гэта толькі абяцанка! Не, ты павінна пакінуць мне Прынцэсу! Хаця б падменай Бялецкай!

Бяру яе за руку - бязвольную мяккую руку, цягну па калідоры. Валянціна міргае цёмнымі вейкамі, маўчыць.

— Што ты сёння рабіла?

— Я? — яна прыпамінае.— Ну, устала. Белку карміла. Прыбірала. Чытала са старых лекцый.

Мы спыняемся каля ўборнай, дзе Бялецкая, ужо ў сукенцы Прынцэсы, не ў поўную сілу, але працягвае свае бясконцыя па. Яна круціцца па пакойчыку, уваяжліва, халаднавата вывучаючы сябе ў люстры. Вось падцягнула складку, задумалася. Пасля ўстала на пуанты, балюча зморшчылася, але перамагла сябе, какетліва ўсміхнулася і закружылася зноўку.

— Так вось павінна была б рабіць і ты. З анучай, з каструляй. З чым заўгодна, але каб пасля не падаць з пуантаў, не забываць словы ролі. Калі зразумееш гэта — прыходзь.

Яна вырывае руку і, скажаючы грымасай прыгожы твар, віскліва шэпча:

— Ты таму... таму ўзяла Бялецкую, што ў яе муж заслужаны артыст. А я... я ніхто! Толькі таму! I не прыкрывайся салодкімі словамі! Я заўсёды ведала, што ты, калі трэба, і па трупах пойдзеш, абы зрабіць сабе кар'еру!

Яна ўжо крычыць. З суседніх пакояў выглядваюць артысты. Валянціна плача, закрываючы твар рукамі. Я хацела абняць яе, але яна тарганулася з усіх сіл, крыкнула: