Вольга Іпатава - Перакат

З таго часу I закруціла яго, панесла маладая, уладная хваля, і не заставалася часу ні на што іншае. Ён прывозіў фотакарткі Верачкі — яы разам у Брэсце, ля мемарыяла, яны побач у Прыбалтыцы. У выхадныя ён амаль заўсёды некуды ездзіў, трэба было многа грошай, і катастрафічна не хапала зарплаты, не хапала таго, што ўпотай аддавала яму маці, адрываючы ад сябе і Цімкі. У старэйшага Антося было ўжо двое дзяцей, і маці ён не дапамагаў. Васіль неяк папрасіў пазычыць у брата грошы — той адмовіў. Антось апошнім часам моцна касіўся на яго, Васіля,— не падабалася яму Верачка, як ён казаў, «мадама». Маці ж толькі моўчкі пазірала на аголеную, прыгожую, ганарлівую дзяўчыну і баязліва пыталася:

— Ну а бацькі ж яе — як яны цябе прымаюць?

— Нічога...— няпэўна адказваў Васіль, хаваючы, што Вераччына маці амаль не вітаецца з ім, а бацька абыякава кідае: «Здароў, малады чалавек!» — і моўчкі ідзе ў свой кабінет.

— Яны ж вялікія людзі...— казала маці, а Антось, калі чуў такую размову, крычаў:

— Падумаеш, дырэктар завода! А што наш Васіль, зломак? Што ён, горшы за іх?

— Не горшы, але ж...

— А яна лабарантка! — крычаў Антось.— Тэхнікум скончыла — дык што, цаца вялікая?

Васіль маўчаў. Ён не мог сказаць сваім, якім вялікім, незвычайным шчасцем былі для яго сустрэчы з Верачкай, якім дзівам здавалася, што яна, такая прывабная, шыкоўная, недаступная для ўсіх іншых, прыходзіць на спатканні, кахае яго... Калі ж яна нарэшце згадзілася на шлюб, ён колькі начэй не мог заснуць: усхопліваўся сярод ночы і, гледзячы на сіпяватае, няяснае мроіва за акном, даводзіў сабе, што гэта наяве — яна будзе ягонай жонкай!

Цімка ж, у адрозненне ад Антося, уважліва разглядаў фотакарткі, захоплена слухаў, як Васіль апісвае падарожжы, Верыччыны манеры, дыскатэку, куды яны ходзяць кожную суботу. Былі яны некалькі разоў і ў рэстаране, і калі Васіль назваў лічбу, якую заплаціў за адну толькі вячэру, маці вохнула, ашаломлена паківала галавой.

— А ці праўда, Васіль,— спытаўся неяк Цімка,— твая Верачка падобная да Каці?

— Каці? Якой Каці? — зняважліва запытаўся Васіль. Адно тое, што Верачку можна было да некага прыраўноўваць, здалося яму абразай.

— А і праўда,— згадзілася маці, углядаючыся ў фотакарткі,— Акурат наша Каця, ну тая, з універмага.

— Што школу летась закончыла? — успомніў Васіль.— А-а-а... Ну, тожа параўналі! Верачка... гэта...

— Можа, яна і не такая прыгожая, але ж падобная,— адстойвала сваё маці, кіруючыся, відаць, няясым жаданнем даказаць, што і тут, у пасёлку, ёсць не горшыя дзяўчаты. Ды Васіль не захацеў і слухаць таго, абарваў размову, перавёўшы яе на іншае.

Цяпер ён успамінаў: некалькі разоў быццам чуў ад маці, што Цімка надта ўлягае за Кацяй, але неяк не звяртаў на тое ўвагі, хаця нядобрае пачуццё да той дзяўчыны засталося. Затое аднойчы на танцпляцоўцы, калі Каця пайшла танцаваць з яго, Васілёвым, аднакласнікам Іванам, ён успомніў тую гаворку і пасмяяўся:

— Ну, Іван, ты выбраў сабе дзеўку!

— А што? — натапырыўся той.

— Ды паглядзі — ногі ў яе як палкі — тонкія! А губы? Як у негрыцянкі. Толькі дарма піжоніцца.

— Што з таго? — запярэчыў Іван, але размову слухалі другія хлопцы, і яму стала, відаць, брыдка, бо Кацю ён у той дзень болей не запрашаў. Васіль быў здаволены, гледзячы, як разгублена стаіць дзяўчына ля паркана — ягоная Верачка не стаяла б і хвіліны!

...А ноч усё цікавала за Васілём, і нешта пагрозліва-жудаснае падыходзіла да сэрца, калі ён думаў пра Цімку. Палосы святла выхоплівалі з цемры то стажок ля дарогі, то поле амаль спелай пшаніцы, то, аднойчы, зайца, які на імгненне застыў, аслеплены, а пасля шалёна сігануў некуды ўбок. Варушачы валасы, у машыну ляцела прахалоднае, напоўненае шчодрым ліпеньскім водарам паветра.

Ён яскрава ўспомніў той вечар на тапцпляцоўцы і дзяўчыну ў сінім кароткім плашчыку, якая па-сірочы стаяла ля вільготных дошак агароджы, раз-пораз кідаючы кароткія погляды ў бок хлопцаў. Успомніў і тое, як азіраўся на яе Іван — азіраўся, але болей, здаецца, так і не падышоў. Шалёная злосць паднімалася ў ім: яна, гэтая дзяўчына, вінаватая ў смерці Цімкі, і дарма ёй гэта не пройдзе! Што гэта быў за выбух, які асляпіў, абясколерыў для брата ўсё навокал, ператварыў дзень у ноч?! I ці варта была таго тая Каця! Ён у думках усё вяртаўся да яе, але не мог гляпуць на яе вачамі Цімкі, разгледзець у ёй пешта такое, што было даражэй жыцця. А калі б Верачка яго кінула, ці змог бы ён зрабіць такое? Ён гнаў гэтыя думкі — яны, як серная кіслата, раз'ядалі нешта дарагое. Якое ўсё ж страшнае, непаўторнае глупства зрабіў малодшы брат! I чаму, чаму яго, Васіля, не было побач? А можа, Цімку проста хацелася мець сваю Верачку — такую ж, як у старэйшага брата, і Каця, што падалася падобнай да яе, стала яму такой дарагой менавіта таму?!