Вольга Іпатава - Прадыслава

Ен змоўк. Другія словы ўжо гатовы былі сарвацца з яго вуснаў, але ён стараўся стрымаць іх — баяўся напалохаць дзяўчыну. А яна глядзела ўніз — там ярка гарэла саламянае пудзіла, і дзяўчаты зладжана спявалі:

Яна адчувала, як у яе жылы атрутай уліваліся гэтыя словы, зачароўваючы і адбіраючы сілы. Ёй раптам стала страшна, нібы зараз павінна было збыцца нешта незвычайнае. Міма прабегла дзяўчына, за ёй — хлопец. Яны заліваліся смехам. Хлопец схапіў яе за плечы, павярнуў да сябе. Яна замоўкла, і раптам у цішыню ўварваліся словы. Першароднай страсцю веяла ад іх, нібы гэтыя двое былі адны на зямлі.

Прадыслава не магла нават зварухнуцца. I з ёй побач быў Раман. I калі ён працягнуў да яе гарачыя рукі, яна памкнупася да іх, увайшла ў іх кола. Адчула, як моцна і востра пахла хвояй, але знайшла ў сабе сілы — і адштурхнула.

Недалёка ад Дзвіны, у высокім густым ельніку, стаіць будан. Ніхто нават днём не знойдзе яго: для гэтага патрэбна доўга, хаваючы твар ад калючых галін, ісці ў глыб ельніку. Каму будзе ахвота лезці ў такі гушчар?

Але толькі сцямнее і ў небе зазіхаціць першая вячэрняя зорка — тады маленькая, да самых вачэй захутаная дзявочая постаць асцярожна прабіраецца ў будан. Там яе ўжо чакаюць.

— Любая мая, любая, любая! —I лбом — у яе калені. Доўга не размыкае рук. А потым вуснамі знаходзіць яе вочы, бровы. Яны мяккія. I прыгожыя. Але зараз ён гэтага не бачыць. Пазней, калі пабляднее неба, ён будзе прагна ўглядацца ў іх, запамінаць — на цэлы доўгі дзень. Ды толькі мала адведзена тых імгненняў — будзе спяшацца Прадыслава, будуць дрыжаць яе рукі, і зноў словы, якія ён хоча сказаць ёй, будуць цэлы дзень ірвацца з сэрца: «Любая мая, любая, любая!»

А вось яе вусны. Гарачыя, нецярплівыя. I — салёныя.

— Што з табой, Прадыслава? Ты плачаш? Навошта? Навошта — гэта ён добра ведае. Але, нягледзячы на ўсе спатканні, не пройдзеная імі мяжа. Занадта ён кахае яе.

— Табе добра са мной, Прадыслава? Добра? Хіба гэта грэх, калі нам так добра?

Ён лашчыць яе, як малое дзіця. Гушкае на сваіх каленях, і яна супакойваецца.

— Раман, ты мне так і не расказаў пра купальскую ноч.

Пра яе столькі цудаў расказваюць. Хацела гэта зрабіць Брачыслава, але я не згадзілася — ты ж раскажаш мне лепей.

— У купальскую ноч зямля раскрывае перад чалавекам усе свае багацці: выбірай, што хочаш. Але злыя духі не даюць: калі ўсе людзі будуць шчаслівыя — што ж застанецца на зямлі рабіць?

— Чаму ты не пайшоў шукаць тое, што зямля раскрывае перад чалавекам? — Яна ведае, чаму. Але ж такі ўжо чалавек, асабліва жанчына, што ёй хочацца бясконца чуць адпо і тое ж, калі яно прыемнае. I ён адказвае:

— На Купалу ўсе папараць-кветку шукаюць. I я яе шукаў. І вось бачыш — знайшоў. Такой ні ў кога больш няма.

— І ў мяне ты адзіны такі. Прыгожы. Яшчэ ёсць адзін — у нішы Неа Моні на Хіосе. Але куды яму да цябе? Ён жа ўсяго толькі анёл...

Ён не зусім разумее, пра што яна гаворыць. Удыхае пах яе валасоў, шчыльней горне да сябе. Яна змаўкае на паўслове, цягнецца да яго... У дзірцы над галавой бачыць дрыжачую прыгажуню зорку.

...Вялізны дом спіць. Паціху прагінаюцца тонкія дошкі лесвіцы пад нагамі. Але не рыпяць — яшчэ новыя. Вось ужо тры засталося, дзве, адна... Бясшумна расчыняюцца дзверы святліцы. Яна з палёгкай уздыхае. I раптам...

Успыхвае лучына ў кованых сярэбраных зажымах, убітых у бэльку.

Галоўная чалядніца Лада стаіць перад ёю — высокая, мажная, як грэчаская амфара, налітая маслам альбо даверху напоўненая зернем. Чорныя вочы яе блішчаць нядобрай радасцю. I асуджэннем.

— Цябе даўно маці чакае, князёуна.

Як злоўленая за крысо, успыхвае Прадыслава. Адчувае, як расой высыпаў па твары пот, а ногі ацяжэлі. Але моўчкі ідзе ў матчыну святліцу, дзе самотна гарыць васковая свечка і княгіня ў цёплым летніку, накінутым на тонкую кужэльную сукню, стаіць на каленях перад абразом Багародзіцы. На лаве, падклаўшы кулачок пад русявую галаву, спіць маленькая Градыслава, яе ногі ва ўсьмовых боціках звешваюцца ўніз. Убачыўшы дачку, княгіня ўстае, садзіцца на лаву, з вохканнем трэ апухлую нагу. Лада тут жа паслужліва апускаецца на калені, пачынае шырокімі, як рыдлёукі, далонямі мяць белыя, мяккія галёнкі сваёй уладаркі.

— Дзе ж ты была, князёўна? — раздаецца голас маці. Ён нязвыкла-суровы, але нейкія жаласныя ноты ў гэтым, зараз нібы надтрэснутым голасе. «Князёўна»... Адразу бачна: маці ўсё ведае.