Алесь Пальчэўскі - Ты не адзін

Праз гадзіну якую яны збіраліся ўжо ў дарогу. Савасцюк стаяў каля ганка і чакаў, пакуль з’едзе з горкі завуч на саўгаснай фурманцы. Ён так быў уражаны начной падзеяй з Грышам і Сцяпанам, што не заўважыў, калі падышоў Рыгор Камейша.

— Дзень добры! — адказаў механічна на прывітанне Савасцюк і зноў упіўся вачыма ў той бок, дзе павінна была паказацца фурманка.

— Вы, відаць, сабраліся некуды, а я да вас, таварыш загадчык.

— Прашу прабачэння... — спахапіўся Савасцюк.— Збіраемся ехаць у бальніцу. Вы, мабыць, чулі, што здарылася ў Русінавічах ноччу?

— Чуў, таварыш загадчык, чуў, а як жа. Заходзіў да Сцяпана. Кажа, шуміць яшчэ ў галаве. Дзівіцца чалавек, чым так урэзаў нягоднік, што зваліў з усіх чатырох... Можа я, таварыш загадчык, не зусім у пару прыйшоў. Але калі прыйшоў, то сказаць мушу... — прамовіў Камейша і запнуўся.

Савасцюк здагадаўся, чаго прыйшоў нівец, але пытаць сам не хацеў. Ён моўчкі паглядзеў Рыгору ў твар. Было відаць, што таму не лёгка выказаць сваю просьбу. Збянтэжаны, стаяў ён перад загадчыкам з апушчанымі вачыма, пераступаў з нагі на нагу. Так прайшла хвіліна, другая. На горцы паказалася фурманка. Сакратар камсамольскай ячэйкі і завуч ехалі па Савасцюка.

— I жонка, і я, таварыш загадчык, просім адпусціць нашага Лёню дахаты, — заспяшаўся са сваёю просьбай Рыгор, убачыўшы фурманку.— Можа ёсць бяднейшыя, дык няхай ім будзе і стыпендыя, і інтэрнат... А мне перад людзьмі сорамна, каб мой сын на казённых харчах вучыўся.

— Вунь што, — усміхнуўся Савасцюк. — А хто гэта казаў мне: «ён вашага выхавання, дык і бярыце яго сабе...»? Мы і ўзялі.

— Так што, таварыш загадчык, трэба дараваць цёмнаму чалавеку. Чаго не скажаш у гневе? Вы ж адукаваныя і разумееце гэта... Сын ён усё-такі мне, ды і люблю я яго...

— Любіце, а выгналі з хаты. Як жа гэта зразумець?

Камейша цяжка ўздыхнуў.

— Не сваім розумам жыў, людзей слухаў.. Трымаўся за палоску ды за конскі хвост, як сляпы за кій, от і выйшла так... Вучыцца ён будзе хадзіць, а жыве няхай дома. Два гэтыя кіламетры прабегчы не такая вялікая ўжо дарога. Ходзіць жа вучняў ад нас нямала... Старая вочы свае праплакала...

— Добра, прыеду з бальніцы, пагавару з Лёнем. Захоча ісці, трымаць не будзем. А не захоча — сілком не адправім.

— А можа, таварыш загадчык, цяпер пагаворыце?

Пад’ехала фурманка. Не злазячы з воза, завуч гукнуў:

— Паехалі, Ігнат Міхайлавіч.

— Адну хвілінку, — падняў угору руку загадчык школы і звярнуўся да сакратара камсамольскай ячэйкі: — Слава, схадзі пакліч Лёню Камейшу. Скажы, што я заву.

Неўзабаве Слава з’явіўся з Лёнем. Убачыўшы бацьку, хлапчук на момант збянтэжыўся, пачырванеў, але пайшоў следам за Славам. Рыгор здрыга'нуўся.

Лёня таксама захваляваўся. Што сабе ні кажыце — бацька. Няхай ён выправіў Лёню пад злосць з хаты, няхай пакрыўдзіў яго... Лёню чамусьці вельмі шкада стала бацькі ў гэты час.

Слава з Лёнем падышлі зусім блізка.

— О, ты падрос за гэты час, — праз сілу ўсміхнуўся Рыгор, перамагаючы ўзрушанасць. — Ну, здароў, — падаў ён руку. Хлапчук узяў працягнутую руку, зірнуў у вочы загадчыку школы, бацьку і сарамліва пацалаваў яе.

— Можна лічыць, што прымірэнне адбылося, — зірнуў на Камейшу Савасцюк, а ў Лёні спытаў: — Ты ведаеш, чаго прыйшоў бацька?

Хлапчук паціснуў плячыма. Яму хацелася ад бацькі самога пачуць тое, аб чым ён толькі здагадваўся. I Рыгор не замарудзіў сказаць гэта:

— Па цябе, сынок, прыйшоў. I мама, і я змаркоціліся адны... 3 канём табе не прыдзецца больш важдацца. Адвёў яго ўчора на калгасны двор. Што будзе людзям, тое і нам.

— Уступілі ў калгас, тата? — павесялеў Лёня.

— Уступіў, сынок, уступіў. Шкада было з конікам разлучацца, але ж усе кажуць, лепей будзе ў калгасе і нам, старым, і вам, маладым.

— Дык як, Лёня, згодзен вярнуцца назад? — спытаў Ігнат Міхайлавіч.

— Пайду, — з радасцю кіўнуў галавою хлапчук.

— Тады здай усё, што лічыцца за табою школьнае, каменданту. Скажы, я дазволіў ісці. Пачакай, я лепш напішу. Толькі заўтра, глядзі, прыходзь на заняткі, — даючы Лёню запіску, напомніў Ігнат Міхайлавіч.

— Можаце не сумнявацца, таварыш загадчык, заўтра ён першы тут будзе, — адказаў за сына Рыгор і звярнуўся адразу да траіх: загадчыка школы, завуча і сакратара камсамольскай ячэйкі: — Дзякую вам усім, што далі прытулак сыну. Усё ж хлапчук быў у доглядзе, і маё сэрца было на месцы, хоць і гарэла ад крыўды на яго.

— Няма за што дзякаваць, таварыш Камейша. Гэта быў наш абавязак памагчы, і мы яго выканалі, — адказаў за ўсіх загадчык школы.