Алесь Пальчэўскі - Ты не адзін

— Гэта не вёска, а пасёлак Малады Бор, — адказаў Сцяпан, падкладваючы хлеб кожнаму з мужчын.

Місюк зарагатаў.

— Ці ты, дзядзька, вялікі хлус, ці думаеш, што мы якія шпіёны.

— Чаму? — здзівіўся гаспадар.

— Ці ж гэта Малады Бор?

— А што, па-вашаму?

— Па-нашаму, Русінавічы. I зваць вас Сцяпан Андрэйчык, праўда? Гэта ж вам прыслалі? — паказаў на пісьмо і на газету Місюк.

Сцяпан пачырванеў, знарок паказаў сваю разгубленасць і, махнуўшы рукою, адказаў:

— А няхай вас, няхай... Праўду кажуць людзі: не поп — не прыбірайся ў рызы. Хацеў раз на вяку схлусіць і то няўдачна.

— А навошта ж вам хлусіць?

— Ну, як вам сказаць, — паціснуў плячыма гаспадар. — Розныя людзі поначы ходзяць. Для добрага чалавека і дня хапае, каб зрабіць сваю работу.

— Выходзіць, мы нядобрыя?

— Я пра вас нічога не кажу. У душу чалавеку не залезеш. Думаеце, учарашняй ноччу добры чалавек спаліў калгас у Воўчым Бродзе?

Мужчыны пераглянуліся. Як добра, што гаспадар сам распачаў гаворку пра пажар. Зарыва над Воўчым Бродам яны бачылі самі, а колькі згарэла — не ведалі. А ведаць хацелася і нават патрэбна было.

— I шмат чаго згарэла? — спытаў абыякава Місюк.

— Амаль уся вёска. Двароў дзевяноста. Людзі толькі на новае жыццё браліся, а іх — у галечу.

— Чаму ж у галечу? Дзяржава паможа. Яна ж зацікаўлена, каб людзі ішлі ў калгасы.

— Людзі і самі зацікаўлены калгасамі, не толькі дзяржава. А што на гэтых шнурочках за жыццё? 3 бараной завярнуцца нельга.

Алеся прынесла масла, сыр, паставіла на стол і зноў пайшла на куханьку. Хутка яна вярнулася са збанком і двума кубкамі.

— На большае выбачайце. Чым багаты, тым і рады. Перакусвайце, калі ласка,— запрасіла гаспадыня і адышлася.

— Што вы, гаспадынька, гэта ж каралеўская вячэра, — усміхнуўся Місюк, аблізваючы губы. Ён узяў за вушка збанок, каб наліць у кубкі малака, ды так і не наліў. Што гэта такое? Ці то здалося яму, ці сапраўды патыхнула з бакоўкі ветрыкам і заварушылася фіранка.

Місюк, нічога не кажучы, паставіў збанок на стол, устаў з лавы і расхінуў абедзве полкі фіранкі. Так, яму не здалося. Сапраўды, адтуль патыхала свежым паветрам праз адчыненае насцеж акно, і Грышы на пасцелі не было.

У адзін момант Місюк усё зразумеў.

— На заставу паслаў кватаранта? — кінуўся ён да Сцяпана.

— На якую заставу? Ён жа там, у бакоўцы.

— Пакажы, дзе ён? — схапіў Місюк Сцяпана за каўнер і павярнуў тварам да бакоўкі. Ён ірвануў фіранку, нітка парвалася, і абедзве полкі яе ссунуліся на зямлю. Ад святла лямпы было добра відаць усё ў спальні.— Ну, дзе ён? Дзе?

— Не ведаю, толькі я не пасылаў яго нікуды, — адказаў Сцяпан.

— А хто, я паслаў? Ён? — паказаў Сушчыцкі на Місюка і так урэзаў кулаком у патыліцу Сцяпану, што той не ўстаяў на нагах.

Алеся залемантавала, забегала па хаце.

«Каморнікі» кінуліся прэч за дзверы. Ад парога ўжо Місюк вярнуўся назад, схапіў са стала акраец хлеба і выбег следам за Сушчыцкім.

— У які бок? — спыніўся Сушчыцкі каля веснічак.

— Хвіліначку, дай агледзецца. Калісьці я прыязджаў з бацькам сюды. Іхняя вуліца ідзе ў бок мяжы, толькі не ведаю, у які канец мы трапілі.

Але як ні ўглядаліся Місюк і Сушчыцкі ў цемрыва густога туману — нічога разабраць не маглі. Толькі сабачы брэх разлягаўся па вёсцы ды наводзіў на іх большы страх. Марудзіць было нельга. Алесін лямант можа хто пачуць і прыбегчы.

Місюк і Сушчыцкі прыгнуліся за плотам.

— Пайсці ды прыкончыць яго зусім? — падаў думку Місюк, пачуўшы, як Алеся бразнула варотамі ад вуліцы.

— Пайшлі лепш адсюль, ён і так доўга не пажыве,— шапнуў Сушчыцкі.

Трывога на заставе

Грыша, як толькі зайшоў ў спальню, хуценька надзеў святочныя штонікі, сарочку, адчыніў акно і вылез на двор. Памкнуўся быў зачыніць. яго, ды збаяўся, каб не забразджэлі шыбы.

Ад Сцяпана да пагранічнай заставы дарогаю кіламетраў са тры, а праз балота і аднаго не будзе — рукой падаць. Як ісці: дарогаю ці праз балота?

«Пакуль аббяжыш дарогаю, дык і след іх прастыне, — падумаў Грыша і тут жа вырашыў: — Вядома, трэба спяшацца».

Хлапчук падкасаўся і пабег напрасткі. Аж за калені грузнуць ногі. Дарма што восень і гразь халаднаватая, а Грыша аж спацеў увесь.

«А можа гэта сапраўды каморнікі заблудзіліся? I шрам у аднаго такі, як у Місюка, — раптам усумніўся хлопчык. — Што тады? Ну і няхай сабе каморнікі. Правераць дакументы, упэўняцца хто і паедуць. Застава павінна ведаць пра кожнага незнаёмага чалавека, казаў учора на сходзе начальнік. На тое граніца...»