Канстанцін Бандарук - Адзінае на патрэбу

Да духоўных каштоўнасьцяў, зь якіх таксама можна абакрасьці чалавека, залічаюцца добрае імя, гонар і годнасьць, добрая рэпутацыя і пашана ў людзей. У Сьвятым Пісаньні гаворыцца: „Добрае імя лепшае за ўсе багацьці, а ласка — за серабро і золата” (Прытч. 22, 1). Парушэньне права ўласнасьці наступае ў выпадку пашкоджаньня чыйгосьці здароўя, ашуканства, несумленнасьці, хлусьні і паклёпу. Адсюль выплывае і абавязак гаварыць праўду, лічыцца са словам пісаным і сказаным. „Пакуль нешта скажаш — добра ўдумайся над кароткім жыцьцём хлусьні”, — гаворыць кітайская прымаўка.

Аднойчы да старажытнага філёзафа Сакрата прыбег задыханы чалавек і кажа:

— Паслухай, я мушу табе сказаць, што аб табе гаворыць твой сябра...

— Пачакай, — кажа Сакрат, — ці перасеяў ты тое, што хочаш мне сказаць, праз тры сіты?

— Якія?

— Сіта праўды, дабрыні і неабходнасьці. Ці тое, што хочаш мне сказаць, стопрацэнтная праўда? Ці напэўна з гэтай інфармацыі выплывае нейкае дабро і нарэшце: ці напэўна мусіш мне гэта сказаць?

— Не, хіба нічога з гэтага... — адказаў інфарматар.

— Дык, калі тое, з чым да мяне прыходзіш, — адказаў Сакрат, — непраўдзівае, нядобрае і ня мусіць быць сказана, дык не абцяжарвай ні маёй увагі, ні свайго сумленьня.

Восьмы запавет становіцца яшчэ больш важным, калі супаставіць яго з грахом, які ў Бібліі названы „абкрадваньнем Бога”. „Ці можна чалавеку абкрадваць Бога? А вы абкрадваеце Мяне. Скажаце: чым мы Цябе абкрадаем? Дзесяцінаю і прынашэньнямі” (Малах. 3, 8). У 30 Псальме (16) чытаем: „У Тваёй руцэ дні мае”. Гэта значыць, што Бог — валадар нашых дзён, гадзін і хвілін. Калі нават свабодныя ад нашых штодзённых абавязкаў імгненьні праводзім не для карысьці нашых душаў і не для Божай славы, дык мы абкрадваем Бога. У Сьвятым Пісаньні гаворыцца пра грэх Ананіі і Сапфіры, якія літаральна ўзялі для сябе частку таго, што было прысьвечана Богу. Але як мы можам абкрадаць Бога? Двума спосабамі: пустым праводжаньнем часу і нашым палавінчатым хрысьціянствам, калі мы толькі часткова да Яго належым, толькі трохі любім і толькі трохі служым. Наша палавінчатасьць азначае, што частка нашага сэрца ўкрадзена ў Валадара нашых душаў — Хрыста, а восьмы запавет ясна гаворыць „ня крадзь”.

9. „Ня сьведч фальшыва на бліжняга свайго”

„Ня сьведч фальшыва на бліжняга свайго”, — гучыць дзевяты запавет. Зь ліку дзесяці запаветаў дзевяты, гэтак-жа як і трэці, залічаюцца да грахоў языка. У ім забараняецца фальшывае сьведчаньне супраць бліжняга і ўсякая хлусьня, завочны паклёп, несправядлівае ганьбаваньне, схільнасьць усякае слова і ўчынак ператлумачваць у дрэнны бок, пераказваць чужыя словы з мэтай пасварыць або зьбянтэжыць некага. Бывае таксама хлусьня для жарту, калі няпраўду гаворыцца не дзеля таго, каб пакрыўдзіць, але абсьмяяць. З усяго вышэйсказанага найгоршы злосны паклёп, які неаднойчы раўназначны з забойствам.

Асабліва шмат пра грэх языка гаворыцца у Псальмах, Кнізе Прытчаў, а ў Новым Запавеце — у Евангельлях і Лісьце Якуба. „Ня будзь фальшывым сьведкам супраць бліжняга свайго: на што табе хлусіць сваімі вуснамі” (Прытч. 24, 28). „Фальшывы сьведка не застанецца без пакараньня і хто дыхае маною — не ўцячэ” (Прытч. 19, 5). Слова Божае гаворыць, што наш язык можа быць крыніцай бласлаўленьня і пракляцьця. Наколькі гэта агідны грэх у вачах Божых бачна з Кнігі Адкрыцьця, дзе гаворыцца, што канец фальшывых сьведкаў „у возеры, што гарыць агнём і серкаю” (21, 8). Дрэнныя і сказаная хлусьня, і недаказаная праўда, таму ў Евангельлі рэкамендуецца поўная шчырасьць без аніякага круцельства: „Хай слова ваша будзе: «так — так», «не — не», а што звыш гэтага, тое ад д’ябла” (Мацьв. 5, 37; Якуб. 5, 12).

Некаторыя памылкова абмяжоўваюць дзевяты запавет да фальшывага сьведчаньня ў судах: у шэрагу краінаў пад пагрозай пакараньня сьведка сапраўды прысягае на Біблію гаварыць „праўду, усю праўду і толькі праўду”, аднак гэта не прадухіляе ілжывых паказаньняў, як гэта здарылася ў Сынедрыёне зь Ісусам Хрыстом (Мацьв. 26, 59-61). Фальшывыя сьведкі карыстаюцца наўмыснай і мэтанакіраванай хлусьнёй у выпадку, калі ім не пагражае пакараньне. Калі мы прааналізуем нашы штодзённыя размовы, дык убачым, што ў асноўным мы не гаворым пра сябе, але пераважна пра іншых, адсутных. У кожнага чалавека ёсьць свае плюсы і мінусы, добрыя і заганныя якасьці і рысы і па меры магчымасьці — у сваіх ацэнках трэба намагацца быць аб’ектыўным. Калі мы падкрэсьліваем у ім толькі дрэннае, перабольшваючы заганы, дык сьведчым пра яго ілжыва і прадстаўляем у фальшывым сьвятле. Гэткім чынам нагадваем мухі, якія вышукоўваюць на целе чалавека толькі раны і струпы. Гэтак паступае і фальшывы сьведка: ён носіць пры сабе толькі чорныя фарбы.