Канстанцін Бандарук - Адзінае на патрэбу

Нагорная казань пачынаецца са слоў: „Шчасьлівыя ўбогія духам, бо іх ёсьць валадарства нябеснае”. На першы погляд гэтыя словы можна ўспрыняць як усхваленьне духоўнай беднасьці і слабасьці, але гэта ня так. Валадарства Божае патрабуе гераізму веры неабходнага ня толькі для перамогі над грахом, але і для перанясеньня ўсіх жыцьцёвых выпрабаваньняў. Хрыстос мае на ўвазе шчасьце ад усьведамленьня сваёй беднасьці ў параўнаньні з багацьцем утоеным у Ім. Гэтае „багацьце Хрыстовае” Апостал Павал называе „недасяжным” (Эф. 3, 8). Мы не авалодалі ўсім багацьцем Хрыстовым і павінны прызнаць сваю нязначнасць у параўнаньні зь Яго веліччу. Гэтак зрабіў Апостал Пётр, калі ўсклікнуў: „Выйдзі ад мяне, Госпадзе, бо я чалавек грэшны” (Лук. 5, 8). Толькі ўсьведамляючы сваю духоўную беднасьць, мы будзем прагнуць паўнаты Хрыстовага багацьця. Абагаціўшыся Хрыстом мы адчуем вялікую асалоду і шчасьце.

Хрыстовыя блаславенствы гэта ня проста суцяшэньне бедных і пакрыўджаных і абяцаньне, што прынамсі „калісьці” яны атрымаюць за свае цяперашнія пакуты ўзнагароду і кампенсацыю. Той, хто суцяшае, на самай справе нічога не зьмяняе, бо калі-б мог разьвязаць праблему, не патрабаваў-бы суцяшаць. Безумоўна, лепшая за суцяшэньне канкрэтная зьмена да лепшага, гэтак як дзеяньне лепшае за абяцаньне. Аднак варта памятаць, што абяцаньне Божага валадарства і жыцьця вечнага мабілізавала шматлікіх людзей і схіляла да вялікіх зьдзяйсьненьняў. Тыя, што паверылі ў Нагорную казань, ставаліся больш ціхія, справядлівыя і міласэрныя. Для іх гэтая вера не была толькі шчасным суцяшэньнем, але і падштурхоўвала іх да дзеяньня. Яны ня проста „суцяшалі” тых, хто плакаў і пакутаваў, але аблягчалі іхны лёс і гэтак зьмянялі і ператваралі сьвет.

З усіх Хрыстовых запаветаў менавіта гэты выклікаў найбольш адмоўную рэакцыю з боку праціўнікаў хрысьціянства: рэакцыя на гэтыя словы і дзьве тысячы гадоў таму, і зараз носіць адценьне спагадлівага цынізму. Матэрыяльная беднасьць зразумелая і зь ёю можна пагадзіцца, але што значыць духоўная беднасьць? Няўжо гэта не ўсхваленьне прымітыўнасьці і недахопу інтэлекту? Нават сапраўдныя хрысьціяне сьпешна абмінаюць гэтую клапатлівую фразу.

Духоўная беднасьць абапіраецца толькі на сапраўднай пакоры. Калі чалавек самакрытычна паглядзіць на сваё сэрца і сумленьне, ён убачыць, што няма яму чым пахваліцца. Калі і ёсьць у ім нешта добрае, дык гэта не ягоная заслуга, але Божы дар. „Што ты маеш, чаго-б не атрымаў”, — кажа Апостал (1 Кар. 4, 7). Толькі ад усьведамленьня сваёй мізэрнасьці можа пачацца напаўненьне сэрца ласкай: уліць нешта можна толькі ў пустую пасудзіну. Евангельле накіроўваецца не да самаўпэўненых людзей, якія лічаць, што яны багатыя і ня маюць ніякіх патрэбаў. „Няма нічога больш праціўнага Богу, як ганарыстасьць, таму што ў ёй утойваецца абагаўленьне сябе”, — гаварыў авва Ісая. Беднасьць духа неабавязкова абумоўліваецца матэрыяльнай нястачай. У яе аснове ляжыць духоўная свабода ад няволі матэрыяльных каштоўнасьцяў. „Усё мне можна, але ня ўсё карыснае. Усё дазволена, але нішто не павінна авалодаць мною”, — гаварыў Апостал Павал (1 Кар. 6, 12).

Задача ўсяго хрысьціянскага жыцьця — ахоўваць гэту ўнутраную свабоду. Можна шмат мець, але трэба захаваць незалежнасьць ад рэчаў, грошаў і маёмасьці. Можна таксама за прыкладам евангельскай Марфы „турбавацца і клапаціцца аб многім”, але найлепш за прыкладам ейнай сястры Марыі „выбраць тое, што чалавеку не адымецца”.

2. „Шчасьлівыя заплаканыя”

„Шчасьлівыя тыя, што плачуць, бо яны суцешацца”, — ня менш дзіўна за першы гучаць словы другога запавету Нагорнай казані. Што можа быць станоўчага ў сьлязах? Няўжо Хрыстос хоча, каб усе яго вучні плакалі? У Сьвятым Пісаньні гаворыцца-ж хутчэй адваротнае: „Радуйцеся заўсёды ў Госпадзе, і яшчэ кажу: радуйцеся” (Піліп. 4, 4); „Хай радасьць Мая будзе ў вас і радасьць ваша будзе поўная” (Яан. 15, 11); „Радуйцеся радасьцяй нявыказнай і найслаўнейшай” (1 Пятр. 1, 8).

Гаворачы пра станоўчасьць плачу Хрыстос меў на ўвазе перш за ўсё плач над сваімі грахамі і заганамі. Сам плач не здымае адказнасьці за грэх, але калі шчыра шкадуем зьдзейсьненых намі ўчынкаў, ёсьць надзея, што будзем іх пазьбягаць у будучыні. Сьлёзы грэшнікаў спрыяюць абуджэньню ў душы пачуцьця віны: яны зьяўляюцца кроплямі, якія папярэднічаюць сонцу шчасьця, смутак абвяшчае крыніцу жывой радасьці душы. Такім, паводле прарока, Бог дасьць „алей радасьці заміж маркоты” (Іс. 61, 3). Кожны плач верніка павінна яшчэ аблягчаць сьвядомасьць, што ўвесь наш лёс у Божых руках і што Бог не пакрыўдзіць Сваіх дзяцей. „Вы заплачаце і загалосіце, а сьвет усьцешыцца, але сум ваш зьменіцца ў радасьць” (Яан. 16, 20), — гаворыцца ў Евангельлі. „Вы цяпер тужыце, але ўзрадуецца сэрца ваша, і радасьці вашай ніхто не адбярэ ў вас” (Яан. 16, 22). У канчатковым выніку „Бог абатрэ кожную сьлязу... і сьмерці ўжо ня будзе, і ня будзе ўжо плачу, ні галашэньня, ні хваробы, бо ранейшае прайшло (Адкр. 21, 4), — запэўнівае Сьвятое Пісаньне.