Канстанцін Бандарук - Адзінае на патрэбу

Хрыстос запэўніў сваіх слухачоў, што суцяшэньне знойдзецца таксама для тых, хто плача пад цяжарам жыцьцёвых няўдачаў і гора. Мы таксама можам быць упэўненымі, што не заўсёды будзе гэтак, як цяпер: не заўсёды будзе гэтак дрэнна і не заўсёды гэтак добра. Пасьля дажджу праясьняецца і пасьля зімы наступае вясна. Гэта заканамернасьць, якая абнадзейвае ў безнадзейнасьці і папярэджвае перад празьмернай бестурботнасьцяй. Празь сьлёзы, у якіх заўсёды нехта вінаваты, нам нагадваецца таксама пра наяўнасьць зла ў нас саміх і ў сьвеце. Шляхі Божыя незразумелыя толькі для тых, хто жадае браць з жыцьця толькі найлепшае і толькі тое, што хоча для сябе. Лямантаваць і скардзіцца на свой лёс — дарэмны занятак. Ня ўсе мусяць ведаць, што нешта ў нас баліць, нешта не атрымалася, бо і ня мусіла нас упаткаць толькі добрае. Бог не абяцаў нам, што пражывем жыцьцё прыпяваючы, але наадварот: „У сьвеце будзеце засмучаны; але памятайце: Я перамог сьвет” (Яан. 16, 33). Прарок Ілья ня ведаў што робіць, калі заявіў на пустыні, што мае досыць жыцьця і хоча памерці. Бог не прыхіліўся да ягонага жаданьня. Прарока чакала вялікае заданьне і калі яно было выкананае, яму ўжо ня трэба было гінуць у роспачы і самотнасьці на пустыні.

Плач не асацыюецца са шчасьцем, але бываюць і шчасьлівыя сьлёзы. Такімі сьлязьмі плакаў сам Ісус Хрыстос над лёсам Ерусаліма і яго жыхароў, а таксам пасьля сьмерці Лазара. Гэтак плакаў і Апостал Павал у Эфэсе, са сьлязьмі навучаючы тамашнюю грамаду (Дзеі. 20, 31), таму і потым заклікаў: „Плачце з тымі, хто плача і радуйцеся з тымі, хто радуецца” (Рым. 12, 15). Інакш кажучы, будзьце салідарныя зь іншымі ў іхнай радасьці і ў горы. Хрыстос не абяцаў суцяшэньня заплаканым эгаістам, але тым, хто спачувае іншым. Спачуваць — гэта „дзяліць зь некім яго пакуты”, узяць на сябе іх частку. Словы спачуваньня і суцяшэньня не здымаюць асноўнай праблемы і прычыны сьлёз, але памагаюць перанесьці іх. Калі дзелім зь некім яго гора, бязвыхаднасьць, роспач і самотнасьць, у прыгнечаным чалавеку абуджаем волю жыцьця і надзею на лепшае. Калі ня можам зрабіць болей, дык гэта таксама важнае...

Сапраўдная радасьць у гэтым сьвеце сьлёз, гора і пакутаў немагчымая без Хрыста. Ніхто акрамя Хрыста не супакоіць і не суцешыць нас у нашых бедах, ніхто ня возьме на сябе наша ярмо. Ён адзін „узяў на сябе нашы немачы і нашы хваробы панёс”. Ён перш за ўсё напаўняе чалавечае сэрца радасьцяй збаўленьня, якая ня зьвязана зь зямной памыснасьцяй і посьпехамі. Пры такой радасьці ўсё астатняе ня ў змозе засмуціць чалавека.

3. „Шчасьлівыя лагодныя”

„Шчасьлівыя лагодныя, бо яны ўспадкуюць зямлю”, — гаворыцца ў трэцім запавеце. На першы погляд гэта дзіўныя словы, бо практыка паказвае адваротнае: у жыцьці неабходныя імпэтнасьць і пранырлівасьць. Неаднойчы трэба распіхвацца локцямі, адстойваць свае інтарэсы. Аднак Хрыстос заклікаў сваіх вучняў: „Навучыцеся ў Мяне, бо Я ціхі і лагодны сэрцам” (Мацьв. 12, 20). Паводле Евангельля, лагоднасьць — гэта мяккасьць, далікатнасьць, але ня слабасьць або бязвольнасьць. Лагоднасьць — прыкмета самога Хрыста, які „трасьціны надламанай не пераломіць і кнота, які тлее, не патушыць”. Адначасова Хрыстос настолькі магутны, што „на імя Яго будуць спадзявацца народы” (12, 21). Шчасьце лагодных у тым, што яны „атрымаюць у спадчыну зямлю”, і — як гэта ня дзіўна — стануць валадарамі яе і чалавецтва. Справа ў тым, што лагоднасьць — надзвычайная моц, якая заваёўвае чалавечыя сэрцы. Евангельле заклікае жонак, якіх мужы не падпарадкоўваюцца Слову Божаму, „перамагаць іх лагодным і маўклівым духам” (1 Пятр. 3, 1-4). Аб вялікай сіле лагоднасьці прыгожа гаворыцца ў Прытчах Саламонавых: „Лагоднасьцяй зьмякчаецца сэрца вяльможы і мяккі язык пераломвае косьць” (25, 15).

Цяжкасьці, якія нас напатыкаюць, могуць быць зьмякчаны лагоднасьцяй, якая характарызавала Хрыста. Калі будзе ў нас Ягоная пакорлівасьць, будзем вышэй за штодзённыя зьнявагі, паклёпы і дакучаньне. Найвышэйшым доказам высакароднасьці верніка зьяўляецца самакантроль — утаймоўваньне сваіх эмоцыяў. Пакорлівасьць зьяўляецца сілай, якая дае маральную перамогу над грубым гвалтам. На ўдар можна адказаць ударам, але гэта нічога не дае і не вырашае. Усе канфлікты і войны зьяўляюцца вынікам менавіта такой рэакцыі.

У Хрыстовыя часы ў Палестыне мелі месца частыя паўстаньні зілотаў супраць рымскіх акупантаў і мясцовых багачоў. Зілоты лічыліся патрыётамі і героямі, аднак, паводле сучасных паняцьцяў, яны былі тэрарыстамі. Хрыстос ведаў пра іх, аднак сам ня быў рэвалюцыянерам і адкідаў усякі гвалт. „Схавай меч свой, — параіў ён Апосталу, — бо кожны, хто мячом ваюе, ад яго і загіне” (Мацьв. 26, 52). З другога боку, праз лагоднасьць і пацыфізм Хрыстос не хацеў заглушыць у людзях імкненьне да справядлівасьці. Ён сам выгнаў з храма гандляроў і публічна абвінаваціў мытнікаў і фарызэяў у пакрыўджаньні ўдавы. Багатаму юнаку Ён параіў добраахвотна прадаць сваю маёмасьць і раздаць бедным. Колькі глупстваў наконт пасыўнасьці хрысьціян або „бунту на каленях” выказалі некаторыя філёзафы, напрыклад Ніцшэ ці Энгельс. „Хрысьціянства было ідэалёгіяй прыгнечаных людзей, якія страцілі ўсялякую надзею на барацьбу і шукалі выйсьця ў малітве”, — пісаў Энгельс. Аднак Хрыстос ня быў супраць зьменаў і барацьбы са злом. Ён толькі быў супраць „пэрманэнтнай рэвалюцыі”, бо зьмены дзеля самых зьменаў — гэта шкодніцтва. У песьні Дзевы Марыі гаворыцца аб тым, што яе Сын „скіне магутных з пасадаў, узвысіць нізкіх, накорміць галодных і адашле багатых з пустымі рукамі” (Лук. 1, 52-53). Калі сяляне ў час Рэфармацыі паўсталі супраць памешчыкаў, іх аргуманты мелі рэлігійны характар. У адным з рэвалюцыйных гімнаў гаварылася: „Калі Адам араў, а Эва прала, хто панаваў над імі? Магутную сілу даў нам Госпад, якая непераможная”. Калі ў Англіі пачаўся рух прамысловага пралетарыяту, чартысты сьпявалі: „Сыны Брытаніі, вы былі нявольнікамі, але Бог наш стварыў нас свабоднымі. Усім Ён даў жыцьцё і свабоду і нікога не зрабіў нявольнікам”. Хрыстос хацеў, каб зьмены адбываліся не шляхам нянавісьці, але любові. Гэта павінна быць дзейная любоў, якая схіляе нас дзяліцца зь іншымі тым, што маем. „Хто мае дзьве кашулі, хай адну аддасьць таму, што ня мае”. Даходжаньне да справядлівасьці павінна адбывацца хутчэй за ўсё шляхам пакутніцтва, чымсьці гвалту. Хрыстовая „рэвалюцыя”, у адрозьненьне ад амаль усіх рэвалюцыяў сьвету, не была накіраваная „супраць” але „для” людзей. Як вернікі, мы таксама можам падпісацца пад словамі Андрэ Жыда, што „сьвет могуць выратаваць толькі бунтаўнікі” і што яны зьяўляюцца „сольлю зямлі”, аднак трэба ведаць чаму і дзеля чаго бунтуемся. Важнае таксама, якімі пачуцьцямі кіруемся: любоўю, нянавісьцяй або можа ганарыстасьцяй.