Канстанцін Бандарук - Адзінае на патрэбу

Фальшывым сьведчаньнем на чалавека зьяўляецца таксама пашырэньне неправераных, незычлівых чутак пра яго, інакш кажучы, плётак. Дзеяньне плёткі магутнае і нагадвае пажар, для якога дастаткова адной іскры. У Кнізе Судзьдзяў (15, 4-5) гаворыцца пра Самсона, які злавіў трыста лісіцаў, зьвязаў ім хвасты, прывязаў паміж хвастамі запалены факел і пусьціў на палеткі і вінаграднікі філістымлянаў. Гэтак дзейнічае грэх пашырэньня хлусьлівых чутак: яны пашыраюцца імгненна і выпальваюць усе добрыя пачуцьці ў дачыненьні да чалавека, перш чым ён здолее апраўдаць сябе. „Маленечкі агонь гэтулькі лесу паліць. Гэтак і язык — малюсенькі член, прыкраса няпраўды, брудзіць усё цела і запальвае кола прыроды” (Якуб. 3, 5-6) .

Найгоршае ў граху фальшывага сьведчаньня тое, што сказанага слова нельга вярнуць назад. Фальшывыя грошы можна паступова вылавіць з абарачэньня, але слова — ніколі. Можна шкадаваць сказанага, плакаць, каяцца, рваць на сабе валасы, прасіць прабачэньня ў пакрыўджанага намі чалавека, але сказанае аб ім — сказана назаўсёды і незваротна.

Якая-ж выснова зь дзевятага запавету для кожнага з нас? Ня шкодзь нікому паклёпам або плёткай, ня крыўдзь нікога сваім словам. Гавары толькі праўду і мяркуй, калі якую праўду трэба сказаць. Памятай, што ілгуну ня вераць нават калі ён пачне гаварыць праўду. Неаднойчы прамоўчваньне нечага ў гутарцы ўжо зьяўляецца хлусьнёю, бо ствараецца аднабаковае, а гэта значыць фальшывае, уяўленьне пра нешта. Імкніся да таго, каб кожны меў поўнасьцю праўдзівае паняцьце пра справу, якую абмяркоўваеце. Часова можна дапусьціць, што нехта ня будзе ведаць усёй праўды, тады калі гэтае веданьне схіліла-б яго да заганнага, роспачнага і шкоднага дзеяньня для яго самога і для іншых. Трэба аднак рупіцца пра тое, каб кожны меў такія думкі і стаўленьне да жыцьця, каб ніводная праўдзівая зьвестка ня выклікала ў ім адмоўнай рэакцыі. Кожнага крытыкуй калі трэба і кожную абгрунтаваную крытыку бяз крыўды прымай. Усе людзі недасканалыя і павінны адзін аднаго выхоўваць. Ніхто ня мае таксама манаполіі на праўду і кожны мае прынамсі крыху рацыі. Дбай пра праўду ў грамадзкім і міжнародным жыцьці, кляймуй усе злоўжываньні не зважаючы на асобу. Выяўляй усякую крывадушнасьць і нячыстыя намеры любых слаёў грамадзтва, блёкаў, урадаў і паасобных дзеячаў. Не давярай людзям, якія разам са зьменай каньюнктуры раптам зьмяняюць сваё аблічча, ня маючы сьмеласьці адкрыта адмяжавацца і асудзіць свае ранейшыя паводзіны. Калі зьмяняеш погляды, што дарэчы натуральнае, дык шчыра прадстаў усе свае аргуманты і выяві свае ранейшыя перакананьні ў сьвятле новых. Ня толькі словам сваім, але і дзеяньнем давай сьвядоцтва праўдзе.

І нарэшце галоўнае: як пазьбягаць гэтага грэху? Шляхам раскаяньня ня толькі перад Богам, ня толькі перад пакрыўджаным намі чалавекам, але і перад усімі, хто чуў наша фальшывае сьведчаньне. Раскаяцца перад Богам — ня цяжка, але як-жа цяжка і сорамна прызнацца да сваёй хлусьні перад людзьмі. Паклёпніка трэба ўзяць з сабою, пайсьці да таго, каго ён абняславіў і сказаць: „А цяпер скажы пры ім тое, што ты сказаў мне”. Як-жа гэта дапамагло-б ачысьціць наша асяродзьдзе і любое грамадзтва ад хлусьні і няпраўды, пра якіх гаворыць дзевяты запавет.

10. „Не жадай дому бліжняга свайго...”

„Не жадай дому бліжняга свайго, ні жонкі яго... нічога, што належыць яму”, — гаворыць дзесяты запавет. Ён накіраваны супраць вельмі распаўсюджанай заганы ненасытнасьці, што ў царкоўнаславянскай мове акрэсьліваецца як „любасьцяжаньне”. Інакш кажучы — гэта хцівасьць, прагнасьць, жаданьне мець больш чым трэба і чым неабходна. Гэты грэх настолькі пашыраны таксама сярод вернікаў усіх часоў, што Хрыстос перасьцерагае перад ім кажучы: „Глядзіце, сьцеражыцеся хцівасьці, бо жыцьцё чалавека не залежыць ад дастатку таго, што ён мае” (Лук. 12, 15).

Прагавітасьць — грэх, які спадарожнічае нам зь дзяцінства. Дзіцё рэдка калі задавальняецца тым, што мае: яно хоча ўсё больш і больш. Сам хцівы чалавек ня бачыць у сваім характары нічога заганнага. Ён лічыць, што гэта хутчэй за ўсё дабрадзейнасьць, розум, знаходлівасьць, дбайнасьць і дальнабачнасьць у адносінах да будучыні. Ён перакананы, што толькі няўклюда і наіўны чалавек нічога ня мае.

У Сьвятым Пісаньні шэраг красамоўных прыкладаў хцівасьці. Лот спакусіўся багацьцем Ярданскай зямлі і ён накіраваўся туды, спадзеючыся яшчэ больш павялічыць сваё багацьце. Аднак ён памыліўся і заплаціў за сваю прагавітасьць высокую цану. З часам яму прыйшлося ўцякаць адтуль, пакідаючы усё, што прыдбаў (Быцьц. 13, 5-13). У Бібліі згадваецца Валаам, які за падарункі паганскага цара Валака згадзіўся праклясьці свой народ і стаўся прыкладам хцівасьці і карысьлівасьці, аб якіх гаворыцца нават у Новым Запавеце (Юд. 11). Давід парушыў адначасова тры запаветы: не забівай (ён спрыяў забойству Урыя — мужа Вірсавіі), не пралюбадзейнічай і не жадай жонкі бліжняга свайго. Вось таму такое глыбокае было ягонае раскаяньне.