Канстанцін Бандарук - Адзінае на патрэбу

Трэцяя мэта запавету — захаваць сэрца і думкі ў чысьціні і сьвятасьці, бо ідэя ўсякага дзеяньня пачынаецца ў сэрцы.

Царква лічыць блаславёны саюз мужчыны і жанчыны ідэальным станам, „поўным чалавекам”, які нагадвае саюз Хрыста і Царквы. Сужэнская любоў верная і выключная да канца жыцьця: дакладна гэтак, як двое людзей разумелі яе ў дзень, калі без прымусу і сьведама пабіраліся шлюбам. Вернасьць і сумленнасьць у шлюбным жыцьці зьяўляецца пладом любові і дружбы. Яе вартасьць поўнасьцю раскрываецца пасьля многіх гадоў сужэнства. Яны правяраюцца асабліва ў цяжкія хвіліны разлукі, хваробы, памылак і непаразуменьняў. Абкладзена запаветам „не пралюбадзейнічай” выходзіць далёка па за выключнасьць сэксуальнага партнёрства. Аднолькава важная як фізычная, так і духоўная вернасьць — не пакідаць партнёра, адно аднаму давяраць і разьлічваць на сябе, умацоўваць узаемную лучнасьць нават за кошт ахвяраў. Вернасьць у дачыненьні да партнёра — гэта адначасова вернасьць у дачыненьні да самога сябе і дадзенага слова прысягі. Гэта таксама вернасьць у дачыненьні да Бога, Які хоча, каб двое людзей сталіся „адным целам”.

Сёмы запавет падкрэсьлівае значэньне ня проста сужэнскай вернасьці, але культуры жыцьця. Калі ты мужчына і набліжаешся да жанчыны, ведай, што бярэш адказнасьць за яе. Калі разбудзіш у ёй моцныя эратычныя пачуцьці і затым пакінеш яе, пакрыўдзіш яе, бо яна пакахае і прывяжацца да цябе. Зламаўшы духоўнае жыцьцё, якое ты сам прышчапіў, зробіш яе нешчасьлівай. Калі ты жанчына, не дапускай духоўнай блізкасьці з чалавекам, у якім ня бачыш належнай пасьлядоўнасьці і адказнасьці за свае ўчынкі, бо ён можа зьнішчыць твае пачуцьці і назаўсёды скрывіць іх. Каханьне дваіх людзей прыгожае, але гэтую прыгажосьць трэба ўзбагачаць, а не абядняць. Дбай менавіта пра культуру свайго духоўнага жыцьця: узаемную далікатнасьць людзей закаханых, пазьбягай прыкрасьцяў, дапамагай партнёру ва ўсіх цяжкасьцях і намагайся сумесна перажываць усё, што нясе жыцьцё. Найбольш поўны этап любові нясе ў сабе цялесны саюз з глыбокім пачуцьцём духоўнай еднасьці. Добра перажытае каханьне забавязвае да пільнасьці і апекі, да салідарнасьці ва ўсіх хваляваньнях, да адказнасьці за ўсё жыцьцё каханай асобы. Нельга нішчыць еднасьці, якая прарасла, але ажыўляць і ўмацоўваць яе. Пажадлівы позірк на некага іншага, між іншым, зьяўляецца здрадай гэтай еднасьці.

Сёмы запавет — „не пралюбадзейнічай” — кліча нас да абсалютнай цнатлівасьці ня толькі цела, але і духа, нявіннасьці сэрца і думак. Такая нявіннасьць будзе нашым здабыткам, калі мы будзем нязьменна прабываць у Хрысьце, а Ён — у нас.

8. „Ня крадзь”

Восьмы запавет гаворыць коратка і ясна: „Ня крадзь”. У кожнай краіне існуюць законы, накіраваныя супраць крадзяжу, і акрэсьлены формы і памеры пакараньня за крадзеж, але гэты запавет выходзіць па за рамкі чалавечых законаў. У ім гаворыцца ня толькі пра крадзеж матэрыяльных каштоўнасьцяў, але і духоўных. Ужо ў Старым Запавеце ў некаторых выпадках крадзеж каралася сьмерцяй (Вых. 21, 16; Другапр. 24, 7). Злодзей павінен быў вярнуць удвая больш, чым украў. Калі, напрыклад, украдзены вол быў знойдзены жывым, дык злодзей павінен быў аддаць два валы, а калі ён ужо быў забіты і прададзены, тады — пяць валоў. Штраф спаганяўся са злодзея шляхам продажу яго маёмасьці, а ў выпадку, калі гэтага не хапала, прадавалі яго самога (Вых. 22, 1; 2 Цар. 12, 6). Калі злодзей у часе пакражы быў забіты, тады забойства не лічылася злачынствам (Вых. 22, 2).

Крадзеж — паняцьце вельмі шырокае. Гэта: рабунак — адабраньне чужой уласнасьці сілай або яе тайны захоп, а таксама ашуканства, калі, напрыклад, дрэнны тавар прадаюць за добры, калі выкручваюцца ад выплаты даўгоў, не выконваюць дадзенага абяцаньня. Гэта таксама сьвятатацтва, або крадзеж царкоўнай маёмасьці, паразітызм, калі атрымоўваем заробак не працуючы, або будучы працаздольным просім міласьціны ці жывем за кошт працы іншага. Да крадзяжу залічаецца і ліхвярства, калі карыстаючыся цяжкой сытуацыяй бліжняга спаганяем зь яго больш, чым яму пазычылі. Штодзённая прэса прыносіць безьліч паведамленьняў пра самыя розныя віды прысваеньня чужой уласнасьці: ад дробнага, кішэннага крадзяжу да ўзломаў у кватэры, крамы і банкі, да буйных фінансавых ашуканстваў. Характэрна, што людзі стварылі нейкую дзіўную шкалу заганнасьці крадзяжу: калі ён тычыцца прыватнай уласнасьці, тады стаўленьне да яго рэзка нэгатыўнае, але калі дзяржаўнай, значыць „нічыёй”, дык такі ўчынак ацэньваецца лагодна, неаднойчы ўспрымаецца як кемлівасьць і спрыт. Шмат каму ня сорамна праехаць на гарадзкім аўтобусе безь білету, невялікім грахом лічыцца ўзяць нешта сабе, тым болей што ўсе вакол бяруць, але недаравальна, калі за грамадзкія або дзяржаўныя грошы нехта пабудуе сабе вілу, або купіць раскошны аўтамабіль. Звычайна большым злом лічыцца буйны крадзеж, а дробны не выклікае асаблівага абурэньня. Але-ж у восьмым запавеце не гаворыцца „ня крадзь вялікіх сумаў”, але проста „ня крадзь”, а гэта значыць: ні мільёнаў, ні капеек; ні багатаму, ні беднаму. Паводле Царквы, „Бог прызначыў зямлю і ўсё, што на ёй, для карыстаньня ўсімі людзьмі і народамі гэтак, каб усякае дабро даходзіла да ўсіх у належнай ступені, у духу справядлівасьці, якой спадарожнічае любоў. Перш за ўсё не адбірай нікому рэчы неабходнай яму для жыцьця: ежы, вопраткі, жыльля. Калі ўкраў, кампенсуй учыненую крыўду гэтак, як зрабіў евангельскі мытнік. Слова „прабачце” ў дадзеным выпадку бязвартаснае. Не адбірай таксама нікому часу, патрэбнага на роздум, выхаваньне дзяцей або прыемнасьці. Калі трэба некага празьмерна абцяжарыць, дык лепш каб усе былі раўнамерна абцяжараныя, хіба што адны добраахвотна прысьвяцяць сябе дабру іншых. У выпадку яўнай несправядлівасьці можна дамагацца адабраньня некаму таго, чаго мае зашмат і самалюбна насалоджваецца ім, не дзелячыся з тым, хто вельмі патрабуе дапамогі. Трэба, аднак, дбаць пра тое, каб нікога не пакрыўдзіць і не пазбавіць неабходнага мінімуму. Дабро матэрыяльнае і духоўнае разьдзяляй раўнамерна — у залежнасьці ад патрэбаў. Аднолькава шануй і не рабі розьніцы паміж прыватнай і агульнай уласнасьцяй. Маёмасьць, якая аблягчае сумеснае жыцьцё: чыгунка, аўтобусы, вакзалы, гатэлі, месцы супольнай працы і адпачынку можа і маюць персанальнага ўласьніка, але ўскосна іх уласьнікамі зьяўляюцца ўсе карыстальнікі. Дбай, каб у фабрыках, офісах ды вучэльнях панавалі парадак, сумленнасьць, прыемны настрой і сацыяльная справядлівасьць. Калі нешта выносіш зь месца сваёй працы, абкрадаеш ня толькі ўласьніка, але і сваіх калегаў, бо падаражэюць кошты вытворчасьці і ўскосна паўплываюць на іхныя заробкі і на цэны тавараў. Беспарадкі і неадказнае кіраваньне зьяўляюцца крадзежам часу і энэргіі тых, хто наводзіць лад і парадак. Калі ствараеш людзям непатрэбныя заняткі і фіктыўныя абавязкі, абкрадаеш іх са свабоднага часу. Тое самае робіш, калі арганізуеш непатрэбныя сходы і задоўга прамаўляеш. Такі сьпіс усемагчымых, жыцьцёвых сытуацыяў можна працягваць у бясконцасьць...