Канстанцін Бандарук - Адзінае на патрэбу

Некаторае зьдзіўленьне можа выклікаць зьвязанае зь пятым запаветам абяцаньне, што той, хто паважае айца і маці, будзе даўгавечны. Трэба памятаць, што ў старазапаветныя часы за зьняважлівае стаўленьне да бацькоў пагражала сьмерць, як гаворыцца аб гэтым у Кнізе Выхаду (21, 17). Аб пакараньні за непавагу да бацькоў паэтычна гаворыць у сваіх прытчах Саламон: „Хто зьневажае свайго бацьку і сваю маці, таго сьвяцільнік патухне сярод глыбокай цемры” (Прытч. 20, 20).

У Новым Запавеце шанаваньне бацькоў зьвязваецца з абяцаньнем „дабра”. „Паважай айца і маці... каб было табе добра і каб быў даўгалетнім на зямлі” (Эф. 6, 2). Дабро — гэта перш за ўсё Божае блаславенства, якое суправаджае кожнага, хто выконвае Божую волю.

Зьвернем увагу на прыклад двух сыноў — Язэпа і Авесалома, пра якіх расказваецца ў Сьвятым Пісаньні. У Егіпце Язэп займаў вельмі высокую пасаду. Калі ён даведаўся, што бацька ўжо прыбыў у Егіпет, ён выехаў яму насустрач, паў яму на шыю і плакаў ад радасьці (Быцьц. 46, 29). З другога боку вядомая сумная гісторыя з сынам цара Давіда — Авесаломам, які паўстаў супраць бацькі. Ён далучыўся да змовы супраць бацькі, але Давід усё роўна загадаў сваім ваярам не забіваць сына. Аднак ён усё роўна быў забіты і бацька цяжка перажыў гэту сьмерць. Ён горка плакаў і гаварыў: „Сын мой... я ахвотней памёр-бы заміж цябе” (2 Царств. 18, 33).

Чалавек ня ў змозе любіць усё чалавецтва і гаворкі аб гэтым пераважна няшчырыя. Мы павінны кахаць і паважаць перш за ўсё найбліжэйшых: бацькоў, апекуноў, сваякоў, сяброў, але пяты запавет пашыраецца таксама на настаўнікаў, выхаваўцаў, ад якіх мы перанялі добрыя рысы характару, якія паўплывалі на наша разьвіцьцё. Мы павінны адплаціць ім павагай і прывязанасьцяй. Трэба з павагай ставіцца да людзей старэйшых за нас, хто вышэй за нас сваім досьведам і ведамі, хто карыстаецца аўтарытэтам і займае кіраўнічую пасаду ў Царкве або ў народзе. „Памінайце настаўнікаў вашых, якія прапаведавалі вам слова Божае і, гледзячы на канчыну іхную, пераймайце веру... — заклікаў Апостал Павал у Лісьце да яўрэяў (13, 7), — слухайцеся настаўнікаў вашых і будзьце пакорлівымі, бо яны рупяцца пра вашы душы”.

Пяты запавет можна адчытаць і такім чынам: паступайце з бацькамі вашымі гэтак, як хацелі-б, каб вашы дзеці паступалі з вамі.

6. „Не забівай”

„Не забівай” — гучыць шосты запавет. Наўмыснае забойства ў Старым Запавеце адкуплялася толькі жыцьцём забойцы (Лев. 24, 17). Гэта асноўны закон, які прызнаваўся ўжо першым забойцам — Каінам (Быцьц. 4, 14), ясна выказаны Богам ужо ў Кнізе Быцьця (9, 5 і далей). Ён быў вядомы таксама паганскім народам (Дзеі. 28, 4). Забойцу, па абвінавачаньні ня менш чым двух сьведкаў, належала неадкладна забіць камянямі (Лічб. 35, 50). Бог у розных месцах Пісаньня выказвае Сваю агіду гэтым злачынствам і гаворыць пра пакараньне яго (Другапр. 32, 43; Пс. 9, 13; Асія. 1, 4; Адкр. 22, 15). У Новым Запавеце Ісус Хрыстос аднолькава строга асуджае і фізычнае, і псыхічнае забойства, значыць, нянавісьць да бліжняга (Мацьв. 15, 21; 1 Яан. 3, 15).

Слова „забіваць” усім зразумелае як пазбаўленьне жыцьця, але трэба мець больш глыбокае паняцьце аб самім жыцьці. Паміж народзінамі і сьмерцяй яно выяўляецца ў самых складаных зьявах і працэсах, якія адбываюцца і ў целе, і ў душы. Слова Божае гаворыць: „У Цябе крыніца жыцьця”. Стварыўшы чалавека Бог дунуў у яго „дыханьне жыцьця” і толькі пасьля гэтага ён стаўся „жывою душою”. Сьвятое Пісаньне гаворыць таксама, што жыцьцё зьяўляецца найвялікшай каштоўнасьцяй. У Кнізе Іава сатана гаворыць Богу: „Скура за скуру, але за жыцьцё сваё чалавек аддасьць усё, што мае... і сказаў Госпад сатане: вось ён [Іаў] у руках тваіх, толькі душу яго [значыць: жыцьцё] захавай” (Іаў. 2, 4 6). Цяпер мы лепш разумеем навошта дадзены шосты запавет: ён дадзены дзеля аховы жыцьця як асноўнага дабра, якое ахвяраванае чалавеку.

Аднойчы жыхары самаранскага пасёлка не хацелі прыняць Хрыста і апосталы Якуб і Яан гатовы былі паслаць на іх агонь зь неба і зьнішчыць. „Ня ведаеце, якога вы духа, бо Сын Чалавечы не прыйшоў губіць жыцьцё людзкое, але ратаваць” (Лук. 9, 55).

Вядома, што гэтак званыя вэгэтарыянцы пашырылі шосты запавет і на жывёльны сьвет. Яны супраціўляюцца забіваньню зьвяроў, паляваньню і лоўлі рыб. Аднак у Бібліі не забараняецца спажываць мяса, значыць, і забіваць жывёлаў. Гэтак званыя пацыфісты не дапускаюць пазбаўленьня чалавека жыцьця ў ніякім выпадку, але Біблія гаворыць пра справядлівыя войны, аб пакараньні некаторых злачынстваў сьмерцяй. Шосты запавет забараняе забойства з карысьлівых, асабістых або несправядлівых мэтаў.