Януш Вішнеўскі - Канец адзіноты

– Таму што ён спявае пра перажыванні. Як Леанард Коэн. Часам нават лепш. Калі Коэн памёр, я пачала шукаць таго, хто яго заменіць. Хто носіць у сабе такі самы смутак. Бо песні Коэна яшчэ сумнейшыя, чым вершы Галіны Пасвятоўскай4. Калісьці я нават здзіўлялася, чаму да яго дыскаў брытвы не прыкладаюць. Кортэз праз перажыванні расказвае пра каханне. Не праз прызнанні, а праз перажыванні. Гэта самае важнае, гэта яднае людзей мацней за ўсё. Памятай пра гэта. Цяпер я гэта ведаю, – яна ўздыхнула.

Ён зірнуў на яе. Маці сядзела задумаўшыся, апусціўшы галаву і разглядаючы свае рукі. Яна была вельмі сумная. Апускаючы так галаву і гледзячы на рукі, яна заўсёды намагалася схаваць сум. Якуб даўно гэта ведаў.

– Некалі вельмі даўно, – раптам сказала яна, – яшчэ не ведаючы, што хутка ў мяне будзеш ты, я вельмі сумавала па перажываннях. Рабіла шмат прыгожых глупстваў дзеля іх. Зрэшты, не я адна. Калісьці мы з цёткай Аняй і цёткай Уршуляй ехалі па іх паўдня і цэлую ноч на разваленым аўтобусе ў Парыж. Памятаю, я хацела… – яна змоўкла. Машына спынілася на паркоўцы перад домам. Маці паспешліва выцерла слёзы і выйшла. Ён так і не спытаў яе ні пра Парыж, ні пра тое, чаго яна прагнула.

Па дарозе дадому Якуб з Надзяй спыніліся ля траторыі, якая нядаўна адкрылася ў самым вялікім зашклёным будынку ў раёне шматпавярховікаў, што атачалі дамок пад нумарам восем. Не ў супермаркеце ж хіпстарам даганяцца, жартаваў пра гэтае месца вакольны «люд».

Адным з уладальнікаў траторыі быў нейкі Шыман. Надзя заходзіла туды часта – хутчэй да яго, чым паесці. Яна сядала за столік каля вешалкі, заказвала піва – і праз хвіліну перад ёю з’яўляўся Шыман з арэшкамі ці парцалянавай місачкай, поўнай алівак. Абаяльны, вытанчаны, з заўсёднай усмешкай на твары, гэты высокаадукаваны мужчына крыху за сорак пачынаў размову з бяспечных тэм – захапляўся Надзінай прыгажосцю, наракаў на надвор’е, расхвальваў піва ці аліўкі, а пасля, зачапіўшыся за любое слова, зварочваў на філасофію. Калі Надзя глытала кручок, Шыман пачынаў гаварыць пра філасофію ў два разы хутчэй, чым пра піва, нібыта баяўся, што не паспее сказаць усё. Мабыць, таму Надзя называла яго Шыманідам – такі сабе Арыстоцель (той таксама свае прамовы тараторыў) з ідэяй вытанчанай кухні ў мадэрнісцкай атмасферы італьянскай траторыі. Патрабавалася няхілая мужнасць, каб выкласці грошы на рэстарацыю па суседстве з культавай, заўсёды запоўненай сталоўкай «Жамчужынка», ды яшчэ і з цэнамі, якія значна адрозніваліся ад таго, што ў гэтым раёне лічылася дэмакратычным. Прычым Шыман, кормячы сваіх гасцей раскошнымі стэйкамі з крывёй, сам быў прававерным веганам: не еў яечні, не насіў ваўняных швэдраў і ядвабных гальштукаў, не каштаваў мёду і дзе толькі можна пратэставаў супраць выкарыстання жывёл у цырках.

Нібыта гэтага было мала, Шыман не толькі пускаў мастацтва ў сваю ўстанову, а яшчэ і часта прасоўваў яго за свой кошт. І навуку таксама. Людзі пілі віно, закусвалі піцай, лопалі лазанню і слухалі лекцыю пра генетычна мадыфікаваныя памідоры прафесара Магдалены Фікус – самага знакамітага генетыка краіны. Альбо пілі кактэйлі і думалі пра сэкс пад даклад самога Іздэбскага, таго прафесара-сэксолага. Ідзе, дапусцім, чалавек да Шыманіда на спагеці, а там эфірная Магдалена Цялецка расказвае, як рабіць добрае кіно і чаму Анджэй Хыра ёй па-ранейшаму сябар5. Аднойчы Надзя спытала ў Шымана, што трэба зрабіць, каб завабіць такіх людзей у рэстарацыю, якую, па вялікім рахунку, мала хто ведае – калі параўноўваць, напрыклад, з варшаўскім «Big Book Café», а той адказаў, што «трэба быць жанчынай і вельмі хацець». А вельмі хоча «адна рудая паланістка-мастацтвафілка з дома каля твайго палісадніку».

– Калі жанчына вельмі хоча, яна сваё возьме. За «Big Book Café» таксама стаіць жанчына. Праўда, не рудая, але затое каралева, я маю на ўвазе Аню Круль. Калі я ў Варшаве, то заўсёды туды зазіраю – падглядаю, вучуся, запісваю і зайздрошчу за кавай.

Якуб з Надзяй селі за столік насупраць бара. Нягледзячы на позні час, рэстарацыя была поўная. Балада, што плыла з калонак пад столлю, змешвалася з гулам размоў. Праз хвіліну перад імі з’явіўся мужчына ў смешных акулярах, абняў Надзю і пацалаваў яе ў шчаку. Надзя ўстала і з усмешкай прамовіла:

– А гэта Шыман, пра якога я табе столькі расказвала. Найлепшы філосаф сярод рэстаратараў. А можа, наадварот.

Яны моцна паціснулі адзін аднаму рукі. Да століка падышла маладая афіцыянтка, несучы меню, але перш чым яна паклала іх перад гасцямі, Шыман сказаў: