Вольга Іпатава - Перакат

— З чаго вы ўзялі, што ў мяне няма жонкі? — запытаўся Пінчук, адчуўшы нечаканае раздражненне і разгубленасць.

Цяпер усе глядзелі на яго, ён адчуваў на сабе цікаўныя позіркі, як дотыкі, таму закарцела пайсці хутчэй адсюль, але пакінуць размову ён не мог.

— Ды ўжо ж адчуваю,— коратка адказала Галіна. Дадала, ледзь усміхнуўшыся: — Па вачах відно!

I, сціснуўшы ружовыя, ледзь падфарбаваныя вусны, адвярнулася, твар яе стаў халодным і непрыступным.

Патаптаўшыся, нібы чакаючы, што яна зноў паглядзіць на яго, Пінчук няёмка павярнуўся, пайшоў, пасля азірнуўся, каб хаця кіўнуць ёй галавой, развітацца, ці што... Але жанчына стаяла да яго спіпой. Ён паскорыў крокі, пабрыў па пяску, пасля, выбраўшыся па асфальт, зноў азірнуўся... На сэрцы зрабілася моташна ад думкі, што зараз прыйдзе ў няўтульную кватэру, якая некалі так радавала іх з Вандай і была напоўнена цяплом і згодай, а цяпер была нейкай прымоўклай, нібыта пакінула яе ранейшае цяпло — сям'і і жытла...

Не, ніколі но думалася раней Пінчуку, што ён можа застацца на белым свеце адзін, без Ванды, без яе раўнівай увагі, без кахання, што сагравала ў самыя цяжкія гады, калі яны, маладыя настаўнікі, жылі на прыватнай і ўласная жыллёвая плошча ўяўлялася, як мара, амаль нязбыўная. Тады яны з вялікімі цяжкасцямі «абарахляліся», як казаў Пінчук: збіралі грошы на мэблевы гарнітур, на шубу для Ванды і касцюм для яго, і кожная новая рэч прыносіла радасць, нібы падцвярджаючы, што яны пераадольваюць прыступку за прыступкай нейкай нябачанай, але адчувальнай лесвіцы.

Ванда любіла прыгожа апранацца, амаль усё шыла сабе сама. Праўда, нечаканыя яе жаданні часам істотна вырывалі з наладжанага бюджэту істотныя сумы. Але з цягам часу набывалі рэчы ўжо без намагання. У апошнія гады Ванда нават пачала крыху транжырыць грошы, у яе шыфаньеры мільгалі каўняры, шалікі, запахла ад адзення французскімі духамі. Але ён не сварыўся: помніў тыя цяжкія гады, калі Ванда майстравала сабе кофтачкі з ягоных старых кашуль, перакройвала, пераліцоўвала паліто, з апошніх сіл цягнучы Пінчука, прымушаючы яго вучыцца, спярша ў інстытуце, пасля на курсах удасканалення настаўнікаў. Калі ён стаў дырэктарам школы, настояла збіраць на машыну, а налета яны паехалі ў сталіцу і патрацілі процьму грошай, то шыкуючы ў рэстаране, то наведваючы старых знаёмых. Цяпер ён успамінаў, што справа была не ў рэстаранах, а ў адчуванні маладосці і заможнасці, такім новым для іх, а яшчэ — у нечаканым адчуванні свабоды, таму што Уладзік паступіў у інстытут, з'ехаў у сталіцу, і яны ўпершыню зразумелі, што жыццё — гэта не спрадвечная гонка, што ёсць магчымасць спыніцца і як бы агледзецца. Тое, што раней рабілася па нейкай неабходнасці, каб не адставаць ад іншых — тэатры, карцінныя галерэі, музей,— цяпер прыносіла задавальненне. Ці то галава, вызваленая ад надакучлівай будзённасці, радасна ўбірала ўсё новае, ці справа была ў абуджанай нечаканай, але магутнай, празе абнаўлення, але з таго часу Пінчукі рэгулярна ездзілі ці ў сталіцу, ці ў суседнюю Прыбалтыку, ці на поўдзень, кожны раз вяртаючыся перапоўненымі ўражаннямі — так соты напаўняюцца маладым майскім мёдам, імкліва, паспешліва, нібы пчолы, стомленыя зімой, ніяк не нарадуюцца працы і вольнасці...

Ванда памерла нечакана: яшчэ раніцай праводзіла яго — вясёлая, як заўсёды, прыгожа апранутая, а праз дзве гадзіны ў школу прыбегла суседка, і ён, схапіўшы першую свабодную машыну, прымчаўся і ўбачыў жонку другой. Яна ляжала на канапе, бледная, з сінізнай, нікога не пазнаючы. «Інсульт»,— коратка канстатавала ўрач, і ён не зразумеў, што значыць гэтае слова — не зразумеў да самага канца.

Ванда, такая імклівая, маладая, неўтаймаваная, памірала ад хваробы, якая раней наступала толькі ў пажылым узросце!

Чаго не вытрымаў нейкі кволы сасудзік: нейкай былой ягонай няўдачы, што прымусіла яе перажываць не адну ноч, ці, можа, недаяданне часоў вайны?

А можа, гэта адгукнулася раніца, пра якую неяк яму расказвала ўначы: у час вайны раніцай прыбегла да сяброўкі. Але ў хаце начавалі партызаны, і немцы, даведаўшыся аб тым, выгналі ўсіх, хто быў у ёй. Ванда прыспела к расстрэлу, яна яшчэ бачыла, як каля сцяны стаяла сяброўка, маленькі брацік трымаўся за спадніцу. Стаялі маці і бацька, і яшчэ невядомыя людзі. Выстралы пачалі касіць іх якраз у тую хвіліну, калі Ванда выходзіла з-за пуні. Кінуўшыся ў пуню, яна бачыла ўсё скрозь вузкую шчыліну ў сцяне і да самай цемры так і не змагла выйсці адтуль, хаця немцы паехалі. «Трўсілася»,— казала пра гэта маці Ванды...