— Годзе, годзе мілавацца,— буркатліва загаварыў Алёшка, адной рукой гладзячы белую бараду, другой моцна трымаючы венік.— Ты бяры клякотку [ 21 21 Клякотка – калатушка.
] Дасадушка, а ты, сыне, ля борцяў бярозкі паўтыкай...
Сам ён падхапіў прынесеную Івашкам кадку з вадою і таропка пайшоў да борцяў, дзе насіліся ў паветры непакорныя пчолы, што хацелі адысціся ад сваёй пчалінай сям'і і цяпер выманьвалі з борці матак.
Першая матка выпаўзла, калі Івашка тыцнуў у зямлю апошнюю бярозку. Алёшка борзда злавіў яе яшчэ на лятку, загнаў у матачнік. Другую матку злавіць ён не паспеў — тая ўжо разам з роем пасела на адно з пастаўленых сынам дрэўцаў. I адразу загуў рой, збіраючыся ў дарогу. Тым часам Дасада з усяе сілы біла ў клякотку, і Алёшка праворна трасянуў на рой мокрым венікам, і той, аглушаны, як перад навальніцай, абкружыў з усіх бакоў матку і клубком павіс на галінцы. Алёшка перадаў сыну драўляную клетку-матачніцу — пчолы трывожна гулі над імі — і, асцярожненька выцягнуўшы дрэўца з мяккай зямлі, панёс рой у раёўню [ 22 22 Раёўня – карушка з бяросты.
]. Ссыпаўшы туды клубок, ён абвязаў раёўню лясёнкай і панёс яе ў хату, каб вечарам адшукаць у ім матку і перанесці ў новую борць. Але паляванне за пчоламі не закончылася: пад трэцяй борцю зноў закружыўся рой, і Дасада зноў закруціла сваю клякотку — шум аглушаў пчол.
Ніхто з іх не пачуў тупату коней, што нечакана паказаліся з лесу. Атрад воінаў з баявымі сякерамі, у наглуха зашпіленых чырвоных ахабенях [ 23 23 Ахабень — каптан.
] абкружыў Алёшку і маладых.
— Чые вы?— строга спытаўся галоўны — з усмешлівымі вачамі на загарэлым твары — дружыннік.
«Чые вы? — гэтага пытання баяўся Алёшка ўсе нялёгкія, але вольныя гады, што пражыў ён у адзінокай лясной лагчыне, як зацёртай між балотаў, збегшы аднойчы з селішча, дзе хацеў быў цівун забраць з сабою маладуго жонку Алёшкі. Тут ён зрабіў сабе хату, дзе нарадзіўся Івашка, тут год за годам выпальваў ляда і сеяў жыта, не мерачы нікому долі, тут збіраў мёд і рабіў свечы, што раз у год вазіў на продаж — і таксама не аддаючы нікому свайго, заробленага... і вось не абараніў Стрыбог — дайшлі да яго князевы слугі!
— Бірку [ 24 24 Бірка – расшчэпленая надвое палка, на якой адзначаліся паборы.
] пакажы нам сваю! — яшчэ стражэй загадаў дружыннік. Здагадаўся, што нездарма так спалохаліся гэтыя людзі — не тацяў жа ўбачылі перад сабою, а князевых слуг!
Алёшка ўпаў на калені. За ім, блытаючыся ў доўгай кашулі, бухнулася Дасада. Івашка з-пад доўгіх саламяных валасоў глядзеў воўкам.
— Казаў табе, Пуцята,— вольныя гэта і даніну не плоцяць! — задаволена вышчарыўся чорны, зарослы барадою ледзь не да вачэй, дружыннік, звяртаючыся да сотніка. Той заклапочана пачасаў патыліцу:
— То што будзем рабіць?
— Што тут думаць?— загарачыўся чарнявы.— За імі столькі наляцела, што яны даўно обелі — рабы княжыя. Хапайма!
— Стой! — перапыніў яго Пуцята.— Возьмем аднаго — якраз у дружыну падыдзе.— Ён тыцнуў пальцам у Івашку.— Ну, хочаш воем быць? Меч табе дадзім, стрэлы ёсць у цябе. Чужыя землі ўбачыш, крыві чужой твой меч нап'ецца. Ну?!
Івашка, зверавата бліскаючы вачыма, адмоўна паківаў галавой. Любіў ён сваю хату ля рэчкі, роўнае гудзенне пчол у ціхі чэрвеньскі дзень, любіў драўляным нарогам узрываць цёплую зямлю, бачыць перад сабой Дасаду, што вядзе каня за аброць, і валасы яе, па плячах распушчаныя, якімі гуляе вецярок, любіў гладзіць заскарузлымі далонямі.
— Не забірайце Івашку, мужа майго! — загаласіла яна.
— Які ён табе муж? — здзекліва загаварыў дружыннік.— У царкве вянчалі вас?
— Не...— прашаптала жанчына.— Але жрэц...
— Не? Значыць, проста жывеш у блудзе...
— У блудзе? Няхай вас Пярун грамовымі стрэламі заб'е!— слёзы высахлі ў Алёшкавай нявесткі.— Не аддам вам Івашку!
Стары бортнік разгублена глядзеў знізу на коннікаў. Івашка, які нерухома стаяў каля васкабойкі, калупаючы яе пальцам, раптоўна выпраміўся і кінуўся ў лес.
Праз некалькі скачкоў ён схаваўся б між дрэў, хаця і кінуліся паўздагон дружыннікі, каб не чарнявы: вокамгненна ён выхапіў з калчана стралу, крутануў плячом, так што лук з-за спіны апынуўся ў руках, і, амаль не цэлячыся, спусціў цеціву.
Звон стралы зліўся з крыкам Дасады. Івашка на хаду як спатыкнуўся і з усяго маху расцягнуўся на зямлі. Зараз жа да яго кінуліся дружыннікі.
— Не памрэ,— задаволепа ўсміхнуўся стралок.— Ведаем, куды цэліць. Пакульгае крыху — і цішэйшым стане...— Ён войкнуў — пчала, што кружылася пад ім, раптоўна ўджаліла яго ў нос. Адмахваючыся рукой, ён адступіўся.
Читать дальше