Сяргей Грахоўскі - Сустрэча з самім сабою

Успомніла, як на чацвёрты год пасля жаніцьбы заявіўся на пабыўку Паўлічак з жонкаю і дачушкаю. Сказаў, што аслабела дзіця ў гарадской задусе. Сырадойчык трэба, свежанькія яечкі і смаловае паветра. Чаго добрага, а гэтага ў нас не бракуе. Іначка яго ў вузенькіх штоніках, у басаножках на высокіх цвічках, пазногці на руках і нагах, нібы ў крыві, на галаве цэлая капа з нейкіх нежывых рудых валасоў. А з мордачкі нішто сабе, грудасценькая і губы маляваныя. Увайшла, паздароўкалася. Аўдоцця руку аб фартух выцерла, а нявестка сваёй не падала. Доўга круціла носам, што для яе няма асобнага пакоя. Прыйшлося посцілкамі запяць палавіну хаты, у суседзяў ложак папрасіць для ўнучкі. А яна такая харошанькая, беленькая ўся, і коскі, як лянок чэсаны, у сукеначцы ружовенькай і жоўценькіх сандаліках. «Як жа цябе зваць, унучачка?» — «Анжэла»,— кажа. Мне і не выгаварыць за раз гэтак. «А божухна, хіба людскага імя не было? Гэта ж нейкае не нашае». Іна толькі фыркнула, а Паўлік і кажа: «Адсталі вы, мамаша, культуры не панімаеце».— «Можа,— кажу,— і не панімаю, а выгаварыць не выгавару». Я яе цішком Анэлечкай звала, а каб бацькі не сварыліся, пры іх — толькі ўнучачкай. Ласкавае дзіцятка, да мяне гарнулася. Я з ёю і ў грады хадзіла, паказвала, дзе што расце, сунічак набірачак штодня прыносіла, казкі баяла. Толькі бяда — не ўсё яна па-нашаму разумела.

Іна, тая мяне ніяк не звала: «вы» і «вы». Часам, калі нявыкрутка, «Анісімаўна» скажа. Дзе ж гэта відана, каб свякруху ніяк не зваць? Можа, цяпер такая завядзёнка?

З месяц папілі ў мяне сырадойчык, з'елі ўсіх куранятак і пачалі збірацца ў дарогу. Аднаго разу за вячэраю сын і кажа: «Што ты, мамаша, тут будзеш адна векаваць? Забалееш, вады падаць некаму. А мы скора кватэру палучыць можам. На траіх — дзве комнаты ад сілы, а на чатырох можна і тры. Састарэлым нібыта асобая плошчадь палагаецца. Так што рашайся, мамаша».

Тут мяне як варам абдало: «Куды ж хату, кароўку,— пытаюся,— усё, што з таткам тваім нажывалі?» Тут і Іна падала галасок і ні з таго ні з сяго першы раз мамаю назвала. Нібыта спагадае, што мне адной упраўляцца цяжка, што гады выйшлі, што і Анжэлачка да мяне прывыкла. А ў іх на ўсім гатовым будзе так добра, так добра. Хату з усім, што ёсць, прадаць прасцей простага: іх цяпер за добрую цану на дачы купляюць.

Слухала я, слухала ды як загалашу: «А дзетачкі ж вы мае, хіба можна сваё гняздо пакідаць, а самому ісці невядома куды лёгкага хлеба шукаць. Я ж без работы зачахну. Тут мяне ўсе ведаюць, і я ўсім свая. У хаце кожны цвік тваім таткам, царства яму нябеснае, забіты, маснічыны аж дасюль цёплыя ад яго ручачак. І кінуць-рынуць усё, аддаць чорту лысаму?! Не, мае дзеткі, не сагласная я, як сабе хочаце».

А яны ўмалёгваюць, каб пра іх падумала. Кажуць, грошы мне на кніжку пакладуць, а яшчэ лепей машыну купяць на маё імя, бытта мая, а ездзіць будзе ён і мяне, як пані, будзе катаць. Гаварылі, гаварылі, ледзь не пасварыліся. Так надзьмутыя і паехалі.

А я ўжо прысохла да ўнучачкі. Сніцца яна мне і сніцца. Убачу чыё дзіцятка, здэцца, мая Анэлечка. А як пра хату падумаю, такі страх апаноўвае, нібы знялі з цябе ўсё да рубца, выгналі ў поле ў чым маці радзіла, і няма табе прыстанішча, хоць воўкам вый. Дзень і ноч думкі не даюць збыту: і так і гэтак прымяркоўваю. Падумаць, дык і праўда, адзін сын застаўся, яму жыць, а мне аджываць. Няхай яму добра будзе, для сябе ж стараецца. Мы нагараваліся, няхай дзіцятка параскашуецца, а я неяк перакідаюся. Няхай бы, як людзі, калі так хочацца, і машыну тую меў, і кварціру людскую. Свая ж крывіначка, сваё ж дзіцятка, і не зломак які, і сямейка ладная. А прыгледжуся на соннага — Анікей і Анікей. Хіба ж можна шкадаваць свайму дзіцяці? Маці ж з рота скібку апошнюю аддасць яму. Ды і чым Паўлічак горшы за людскіх дзетак? Вунь і Халімон свайму гарадскому хлопцу справіў «Жыгулі», і Лаўрэніха зяцька «Масквічом» надзяліла. А я што, хіба не маці?

А прайдуся па двары, зірну ў варывеньку, стрэну Падласку з пашы, здаецца, і яна глядзіць і просіць: «Не кідай ты нас». Успомнілася, як Анікей, ужо на мыліцах, заганяў крукі ў шула і выцяў па пальцы, здэцца, і кровачку яго дасюль дажджы не змылі; патупаю, патупаю па хаце, умыюся слязьмі і шапчу: «Уразумі, госпадзі, старую дурніцу — за сынам ісці ці самой па сабе жыць? А ён жа ў мяне адненечкі...» Толькі што з ім сталася? Калі так зачэрсцвела яго душачка?.. А ці часам не сама вінаватая? Каб жывенькія былі Волечка ды Змітрачок, на ўсіх траіх дзяліла б сваю ласку, кожнаму пароўну: акрайчык і драбочак цукру, скварку і кубачак малачка — на ўсіх. А Паўлічак жа рос адзін. І ласка, і клопат, і самае смачнейшае — усё яму, каб і сыты, і апрануты быў не горай за людскіх дзетак. А ён яшчэ і перабіраў: гэта не так, тое не гэтак. Малы прасіў, енчыў, а падрос — дай, хоць з калена выламі. От тады і трэба было прывучаць па адной маснічыне ступаць. Дык дзе там! Ад сябе адрывала, абы яму добра было. Так і прывык: «дай» і «дай». Хоць бы раз сказаў: «На, мама». Зроду не было. Кажуць жа: «Адно і тое нелюдно».