Сяргей Грахоўскі - Сустрэча з самім сабою

Пастаяла, паўздыхала Аўдоцця і пайшла амаль пустою вуліцаю: дзеці ў садзіку і ў школе, самыя рабоцькі — на полі і на фермах, яе равеснікі варушацца ў сваіх гародах і на сотках — паляць леташняе бадылле, плешчуць грады, беляць яблынькі; ад вогнішчаў цягне прэллю і горкім дымам, паветра аж звініць пад чыстым небам, сонца іскрыцца ў невялічкіх лужынах і ў шыбах суседніх хат.

От цяпер, як ніколі, занудзілася Аўдоцця па сваёй Балашоўцы. «Усё ж птаства ўжо вярнулася з выраю, адна я ніяк не прыстану нікуды. Людзі варушацца, садзяць і сеюць, а мой гарод палыном зарос ды малачаем. А я ж на ім кожную цалю на коленцах выпаўзала, ручачкамі сваімі перагрэбла»,— зноў закруціўся карагод думак. Не ведаючы, куды ідзе, Аўдоцця апынулася за сялом. Шырокі гасцінец ішоў на ўсход сонца і ўпінаўся ў цёмны лес. Далей, на скрыжаванні, на ўтравянелым узгорку, край гасцінца, пахіліўся збуцвелы крыж з саламяным перавяслам і невялічкім кужэльным фартушком. Аўдоцця ўкленчыла перад ім: «Куды мне падацца, куды пайсці?..»

Што можа сказаць пакрытае лішайнікам белага моху струхлелае дрэва? На грудку выпстрыкнулі жоўценькія дзьмухаўцы, аж яснела ад іх уваччу. І падумалася: «Онь, якія яны свежанькія пад ранняю расою, а і не агледзішся, як пасівеюць, усходзіцца ветрык, насенне разляціцца белым пухам, і застанецца адно бадылле з лысымі булавешкамі». І так зрабілася маркотна на душы ў старое. Яна адышлася, павярнулася да крыжа: «А ці ёсць ты, божа? Каб быў, не даў бы столькі пакутаў чалавеку, не звёў бы столькі люду ў душагубках і старых пунях, не палегла б столькі нашых дзетачак невядома дзе. Я ж — праведніца. Праведніца: не зманіла, не ашукала, дзіцяці малога не дала ў крыўду. За што ж мне такая старасць? Га? Не, няма цябе. Адзін збуцвелы крыж застаўся. Добрыя людзі, такія, як дакторка, як той у шынялі, што ў аўтобусе заступіўся, ды хіба ўсіх палічыш,— от бог, адзін для другога, другі для трэцяга. Каб усе жылі ў злагадзе ды спагадзе, і горачка б на зямлі не было».

За вячэраю Фёдар бурчаў, што без яго так і не адрамантавалі ўсе трактары, не пратруцілі насенне, не ўзаралі леташняе ячнішча. Арына больш маўчала ці для прыліку абуралася Федзевымі памагатымі. Галінка з новаю лялькаю на руках не змаўкала каля Анісімаўны. А тая і сёння не села за агульны стол, спаслаўшыся, што назбіралася, каштуючы.

Па тэлевізары нічога цікавага не было, і ўсе рана разышліся спаць.

Раніцаю было асабліва ціха ў хаце. Арына Аляксееўна зайшла на кухню. Там было ўсё прыбрана і вымыта. Ціхенька прычыніла дзверы ў Аўдоцціну баковачку. Там стаяў акуратна засланы бальнічнаю коўдраю тапчанок. На цвіку старога паліто не было, не было і Аўдоццінага мяшэчка. Сэрца закалацілася ад нечаканасці. Няўжо? Чым жа пакрыўдзілі? Вось так, не сказаўшы ні слова, сышла сярод ночы?

На кухонным стале ляжала папяровая сурвэтка. На ёй Галінчыным фламастэрам было старанна выведзена вялікімі літарамі:

СПАСІБА

ПАДАЛАСЯ У СВАЮ СТАРАНУ

АЎДОЦЯ

І больш нічога. Арына Аляксееўна заплакала, як аб вялікай страце, шкадавала, што загаварыла пра анкеты і афармленне ў санітаркі і вартаўнікі, пра перасяленне ў бальнічную баковачку. А што будзе, як прачнецца Галінка?

Пасеяць пасеяў, а ці ўзышло кожнае каліва? Ці не выпалалі гарчэйшую, закураную дарожным пылам і дымам сцяблінку?

Каб ведаць смак салодкага, трэба паспытаць, як гарэніць скарынка з лебядою.

І яшчэ падумалася на апошнім заходзе.

Якая багатая, шчодрая, клапатлівая і спагадлівая наша дзяржава: колькі яна выгадавала і гадуе дзяцей пры жывых бацьках! Як чула і ласкава даглядае старасць бацькоў і мацярок пры жывых дзецях?

Дагледзела яна і Аўдоццю Кастрыцаю. Так, Аўдоццю, а прозвішча ў яе іншае. Гэта яна прасіла не называць яго, каб не зашкодзіць яе Паўліку. Усе думкі толькі пра яго.

Ёй часта і ноччу не спіцца ў светлым людным доме для састарэлых на ўскраіне сталіцы. А клопат адзін, трывога адна: дзе там яе сыночак, як яе адзіненькае дзіцятка?

Такі ўжо матчын лёс.

Ботаеш — (жарг.) гаворыш.

Варнакамі да рэвалюцыі ў Сібіры называлі катаржнікаў і ссыльных пакутнікаў.