Сяргей Грахоўскі - Сустрэча з самім сабою

А я ўвесь дзень прыдумляю сабе работу: навару, напяку, перамыю калготачкі, шкарпэтачкі, панчошкі і маці і дачушцы пацырую. А вечарамі — целевізар. Мы дык больш з Анжэлачкаю тыя мульцікі глядзелі, а што яны там гавораць, страляюць і паляць, проста страх бярэ. Пагоду яшчэ слухала. Часам я лепш угадвала. Так і жыла з ласкі, калгасную пенсію палучала 26 рублёў і 48 капеек. Мне от так хапала. Хоць і дагаджала як умела, усё адно нявестка фыркала: тое не так, гэта не гэтак. А Паўлічак маўчыць, як вады ў рот набраў. Бачу — і яму не соладка: маці шкадуе, а жонку баіцца. У казарме — камандзір, а дома — папіхач папіхачом.

Леташняя зімачка ўвалілася, што і качкі адляцець не паспелі. Пабегла ў магазін па малачко, а яго доўга не прывозілі. Пакуль дастоялася, добра-такі заклякла — ні рук ні ног не чую. Назаўтра гарачка такая ўкінулася, што і сваіх не пазнаю. Пакідалася, пакідалася на сваёй раскладушцы,— замінаю, усе абходзяць мяне. І адтарабанілі ў бальніцу. Там добра было. А дзён праз колькі прыходзіць адведаць сынок. Кампоту слівовага прынёс і яблыкаў куплёных, памыляўся, памыляўся дый кажа: «Такая, мамаша, сітуацыя. Срочна мяне пераводзяць на Урал. Прадпісанне выехаць з сям'ёю нямедлянна. Вас цяпер забіраць нельзя, каб у дарозе не пацяраць, да і врачы не разрашаюць. Так што не беспакойся, маць, як толькі ўстроюся, вызаву тэлеграмай. А з КЭЧ дагаварыўся: выйдзеце, у прэжняй кварціры пажывяце да вызаву».

Паплакала я: на каго ж ты мяне, сыночак, адну, як бабылку, кідаеш, куды ж мне цяпер дзецца, калі няма свайго ні кала ні двара.

І Іначка прыджгала. «Мамаша (гэта, значыць, я ўжо мамаша), мамаша, не валнуйцеся, абязацельна забяром. Паўлік прыедзе нарочна».

І паехалі.

Чаго толькі не перадумала, пакуль качалася ў той бальніцы. А як тэмпература спала, доктар і кажа: «Далечваліся, бабка, дома. От табе рэцэпты і парада: пі гарачае малако з мёдам, грэлкі і гарчычнікі на левы бок стаў, а нам,— кажа,— койка трэба». З тым і выпісалі мяне. Я ў той ДОС прыплялася, а там ужо чужыя людзі пасяліліся. Праўда, пусцілі мяне. Раскладушку маю, дзякаваць ім, не выкінулі, у калідоры паставілі, а ў іх там ладная псіна ў закутку вурчыць. Так удваіх і спалі, а новая гаспадыня глядзіць, як на скулу на самым патрэбным месцы. А я страх баюся каму замінаць. Пенсія мая канчалася, да новае далёка, і выбралася я ў сваю старану. Думаю сабе, перабуду колькі ў кумы, можа, каму нянька спатрэбіцца ці падлогі мыць і званкі даваць у школе. Папрасіла тых суседзяў, каб адрас запісалі, рубель пакінула: калі прыйдзе вызаў, каб у Балашоўку пераслалі.

От здуру, нямоглая, і выправілася на сваю пагібель. Прамачыла ў дарозе ногі, замерзла да самай сярэдзіны. Звярнула з шляху ў бліжэйшую вёску і прыбілася аж сюды. Немач тая, відаць, адкінулася назад. Так і сунулася без памяці пасярод вуліцы. Каб жа не вы, галубачка, вараннё б даўно і костачкі расцягала,— яна ўхапіла руку Арыны Аляксееўны, каб пацалаваць. Дакторка далікатна высмыкнула яе з шурпатай сухенькай далоні.

— Што вы, Анісімаўна, гэта вашы спрацаваныя рукі трэба цалаваць. Столькі яны папаварочалі!

Арына Аляксееўна, відаць, успомніла сваю маці і сцерла далонькай слязінку.

— Можа, там вас даўно чакае тэлеграма, сын шукае вас.

— Не шукае, ведаю, што не шукае. Каб шукаў, знайшоў бы адразу. Знаць бы даў, дзе ён... — Сны ў другі бок вернуць. А я даўно веру снам. Як сасню маці — дабра не чакай, ратуйся: яна мяне кожны раз пра бяду папярджвае. Калі дом прадавала, аж бытта прыходзіць яна да нас, стала ў парозе і маўчыць. Я адвярнулася ад печы, а яна, нябожчыца, уся аж зіхаціць ад таго полымя. Адале з-за пазухі выцягвае пук грошай, ды шась у печ, яны так і пакарабаціліся ды чорным попелам узяліся, потым яшчэ жменю — у агонь. Я хачу крычаць: «Што ж вы, мамачка, робіце?», а голасу няма, а яна толькі ўсміхнулася і растала, як дым. Падумала, падумала, дык гэта ж я свае грошыкі шуснула ў печ... І ў песні ж некалі спявалі: «Зялёны дубочак далоў пахіліўся, быў добры сыночак, пакуль не жаніўся».

— Прыедзе мой Федзя, папрашу яго, каб падкінуў вас на машыне ў тую Балашоўку, там, пэўна, і тэлеграма вас ужо чакае. Захочаце, да сына паедзеце, а не — у нас аставайцеся. Вы мне і ў бальніцы, і дома во як патрэбны.

— І я прыжылася пры табе, галубачка, да Галінкі мудрэй як да роднай унучкі прысохла, а ўсё адно ісці некуды трэба, прыбівацца да цвёрдага берага пара. Пажыла б я яшчэ ў вас, але што скажа ваш гаспадар? Спытае, адкуль гэтая навалач?

— Ён у мяне неблагі.

— Неблагі — дарагі, а дабрэйшы — даражэйшы,— усміхнулася Аўдоцця.— А я помню адно: першы дзень госць — золата, другі — серабро, трэці — медзь — дадому едзь. Пара і мне. Калі не гоніце, пажыла б яшчэ колькі. Шкада мне вас з Галінкаю.