Сяргей Грахоўскі: Тры вымярэнні [Выбраная лірыка]

ПРАЎДА

Жыўцом палілі праўду на лаўжах,
Свінцом гарачым залівалі глоткі,
За праўду распіналі на крыжах,
Закоўвалі на катарзе ў калодкі.

Круцілі рукі, адымалі зрок,
Зірнуць у вочы праўдзе баючыся,
I, за спіною ўзводзячы курок,
Апошні раз казалі: «Адрачыся!»

Ішлі ў душагубкі, на крыжы
Падпольшчыкі, байцы, парашутысты,
I грозна на апошнім рубяжы
За праўду паміралі камуністы.

Жыццём не паскупіліся яны,
Зямлю крывёй гарачай акрапілі,
Каб ix паплечнікі i верныя сыны
Заўсёды толькі праўду гаварылі.

1966 г.

ДАБРАТА

Нялёгка быць даверлівым i шчырым,
Нялёгка крыўды, даўнія забыць;
Яны звісаюць, як цяжкія гіры,
I замінаюць верыць i любіць.

Нялёгка добрым быць,
хоць нам не трэба
Hi лёгка запрацованага хлеба,
Hi тайных поспехаў, ні скідак, ні удач,
Hi вырашаных іншымі задач,

Hi тых пахвал, што лёгка раздаюцца
Сябрамі за абедзенным сталом,
Hi плётак, што вужакамі віюцца
I патыхаюць зайздрасцю i злом.

Усё праходзіць, быццам дождж няроўны,
I боль, i злосць, i дробная брыда,
А застаецца важны i галоўны
I самы светлы талент — дабрата.

1963 г.

ЛЮБОЎ

Мой даўні боль —
Любоў мая,
I радасці, i клопат
Растуць i множацца ўдвая,
Нібы на шчасце попыт.

З чаго прызнанне мне пачаць?
Як да цябе звярнуцца?
Бо пра любоў часцей маўчаць
Ці шэптам прызнаюцца.

Любоў мая —
Зямля мая,
Адзіная да болю,
На ўсё жыццё прыкуты я
К табе па ўласнай волі.

Твае узлёты —
Мой узлёт,
Пралік —
Мае пралікі,
Таму i сэрца з году ў год,
Нібыта звон вялікі,

У грудзі б'ецца i гудзе,
I спаць яго не ўкласці —
Яно пакутуе ў бядзе
I радуецца ў шчасці.

1966 г.

* * *

Праверыць можна нервы, склад крыві,
Убачыць мозг i сэрца на рэнтгене,
А па якіх зубцах або крывых
Праверыць можна чысціню сумлення?

Як зазірнуць у глыбіню душы
I як узважыць шчодрасць чалавека?
Якія тут рэцэпты ні пішы,
Ніякая не выручыць аптэка.

Я разгадаць сябе як след хачу
I плямы ўсе з душы сваёй сціраю,
Бо ўсё жыццё па Ільічу
Уласнае сумленне правяраю.

1964 г.

МАЁ ПАКАЛЕННЕ

I я у дзяцінстве не ведаў калыскі,
Не ведаў утульнае цёплае хаты,
Замест калыханкі, схіліўшыся нізка,
Спяваў у цяплушцы салдат барадаты:

«Віхуры варожыя веюць над намі»...
I ў нашай цяплушцы свісталі вятры,
Смяяліся хлопцы: «Пакончым з панамі,
Як толькі усе даядзім сухары».

I мне аддавалі шурпаты i горкі
Сухар са свайго баявога пайка,
A самі круцілі цыгаркі з махоркі
I песню зацягвалі пра Ермака.

Пасля, пасадзіўшы на мулкім калене,
Чырвонаармеец пытаўся не раз:
«Ты ведаеш, браце, а хто такі Ленін
I што ён гаворыць пра нас?»

I я, ашчаперыўшы шыю худую,
Услед паўтараю за ім:
«Мы наш, мы новы свет збудуем,
Хто быў нічым, той стане ўсім!»

Салдацкія вочы адразу цяплелі
I бачылі заўтрашні дзень прад сабой,
А побач матросы натхнёныя пелі,
Што гэта апошні, рашаючы бой.

Вось так у цяплушках, у дымных бараках
Мае аднагодкі раслі.
Не ведалі мы, што ужо аб рабфаках
Ільіч гаварыў у Крамлі.

Што ён ужо бачыў агні Днепрагэса,
Адзначыў на карце Кузбас
I марыў, што ў нетрах сібірскага лесу
Уздымецца горад для нас.

I разам з бацькамі мае пакаленне
Валіла тайгу i драбіла каменне,
Закладвала домны, капала каналы —
Лажылася позна, а рана уставала,

Жыло у палатках у сцюжы i ў буры,
Каб горад узняўся хутчэй на Амуры,
Стаяла на варце дзяржаўнай граніцы
I помніла: трэба вучыцца, вучыцца.

Трымала вінтоўку, кайло i лапату
I слухала лекцыі па сапрамату,
Ішло вечарамі ў партыйную школу
I ворагаў біла каля Халхін-Гола.

Маё пакаленне, мае аднагодкі,
Пачуўшы трывогу, надзелі пілоткі
I ў цеснай зямлянцы кляліся ўрачыста:
— Лічыце
мяне
камуністам!