Сяргей Грахоўскі - Тры вымярэнні [Выбраная лірыка]

Рукамі расхінуўшы вецце,
Устаў стары, прыбавіў крок,
Ідзе туды, дзе ярка свеціць
Жывы маленькі аганёк.

Канавы, зараснікі глогу
Ужо мінуў стары даўно.
Яму паказвае дарогу
Чыёсьці светлае акно.

У раму стукнуў асцярожна
I кажа:
— Госпадам прашу,
Пусціце ў хату, калі можна,
Ратуйце грэшную душу.

— Хутчэй заходзьце, калі ласка...
Усё, усё здымайце прэч,
Чыркі сушыце,
апаяску
I світку вешайце на печ.

Сядайце, вось i чай дарэчы,
Кладзіце цукар... ну, нішто? —
I гаспадар яму на плечы
Сваё накінуў паліто.

I чай гарачы уиакладку
Спакойна сёрбае стары,
Вядзе размову пра падаткі
I беззямельныя двары:

— Прапала матухна-Расея,
Жабрачыць з восені сяло.
Яшчэ у нас на Енісеі
Такога зроду не было.

А гаспадар прыжмурыў вока,
Па светлай гладзіць барадзе,
Устаў, прайшоў шырокім крокам
I кажа:
— Не, не прападзе!

Мы не дазволім ёй прапасці,
I вы, i. вашы землякі.
У нас такое будзе шчасце,
Настане лад у нас такі,

Што свет Расіі пазайздросціць,
Унукам нашым i сынам.
Патрэбна толькі болей злосці,
I болей сілы трэба нам!

...На дзень займалася патроху
У глухой сібірскай старане.
Усім паказвала дарогу
Святло у ленінскім акне.

1960 г.

САЛДАЦКІ ХЛЕБ

У салдата груз не цяжкі,
Бо ідзе не на кірмаш, —
Скатка, торбачка, біклажка,
Стрэльба, штык i патранташ.

Вось i ўсё яго багацце.
Каптэнармус сухары
Выдае яму не ў хаце,
А на полі ці ў бары.

Не заўсёды ёсць махорка,
Не заўсёды ёсць вада.
Паліняла гімнасцёрка,
Пасівела барада.

Месяц солі ён не бачыў
У Палескай старане,
Хоць яна ў баях гарачых
Выступала на спіне.

Не было калі уцерці
Рукавом крывавы пот.
I не раз у вочы смерці
Ён глядзеў за гэты год.

Біў Дзянікіна, Марусю,
Адмірала Калчака,
А цяпер у Беларусі
Стаў разведчыкам палка.

Ён тут ведаў кожны мосцік
Ад Бярозы да Дзвіны...
Застагналі ягамосці,
Заспяшаліся паны.

Не шукаючы, дзе мелка,
Не пытаючы, дзе брод,
З Мінска, з Глуска, з Рудабелкі
Пакаціўся гэты зброд.

А разведчык той, вядомы
З грамадзянскае вайны,
На дзянёк зайшоў дадому,
У мястэчка Курганы.

Пазбіраліся суседзі,
I суседкі, i дзяды.
Далажыў салдат, што едзе
У Маскву на два гады.

— Трэба трохі падвучыцца,
I таму мяне з палка
Пасылаюць у сталіцу,
Аж у школу ЦБК.

Зажурыліся кабеты:
— Гэта ж госць у нас такі,
А у беднае Альжбеты —
Ані круп, ані мукі.

I панеслі хто што мае:
Скварку, шклянку малака,
Тут i каша прасяная,
Тут i жытняя мука.

Завіхаюцца салдаткі.
Печ гудзе, звіняць нажы.
На сталы нясуць аладкі,
Цеста месяць у дзяжы.

Бохан кмінам пасыпаюць:
Будзе смачны хлеб, круты,
I у печ яго саджаюць
На кляновыя лісты.

Стол накрылі так, як трэба,
Як бывала да вайны.
I запахла свежым хлебам
Над мястэчкам Курганы.

Пасядзелі, паспявалі,
А на золку акурат
Хлеб у торбачку паклалі,
I пайшоў далей салдат.

У салдата груз не цяжкі,
Бо ідзе не на кірмаш, —
Хлеб у торбачцы, біклажка,
Тытуню на тры зацяжкі,
Стрэльба, штык i патранташ.

Дзе пад'едзе, дзе падыдзе,
Дзе задрэмле на траве,
I не болей як за тыдзень
Апынуўся у Маскве.

Тут сустрэлі на вакзале,
Да начальства павялі,
Накармілі i сказалі,
Што служыць яму ў Крамлі.

Ён прыйшоў. Наўкол палацы,
За сцяной цячэ рака.
У каго б яму спытацца,
Дзе тут школа ЦБК.

А насустрач невысокі
Чалавек якраз ідзе.
Паглядзеў, прыжмурыў вока,
I салдат яму здалёку
Крыкнуў:
— Браце, школа дзе?

Незнаёмы ўсміхнуўся
I гаворыць на хаду:
— Калі так, дык я вярнуся,
Вас да месца давяду.

Вы адкуль, з якога фронту?..
Што там добрага чуваць?
— Добра ўсё. Шкада, што з контрай
Не далі даваяваць.

Кажуць: «Трэба падвучыцца».
— Так, вучыцца трэба ўсім...
— Але брацца за табліцу
Не з характарам маім:

Гаспадарка ж не ў парадку,
Жонка колькі год адна.
А цяпер — ізноў салдатка,
Хоць i кончыцца вайна.