Сяргей Грахоўскі - Сустрэча з самім сабою

Надзя слухала, прыцішаная і задуменная. Пасля зірнула з-пад густых залацістых вейкаў на Кольку. Ён быў наіўны і лагодны, паслухмяны і мяккі, а ўчора здаваўся ваўчанём, задзірыстым, нахабным і непачцівым. Бадай самым непрыемным і самым прыкметным у брыгадзе.

Надзя нават пабойвалася яго. А сёння зусім іншы. Ён нібы ўгадаў Надзіны думкі.

— Вось і дзякую, што згадзілася пайсці з «падонкам», як некаторыя мяне называюць. А чаму? За язык. Ведаю, што не пушкінскім стылем гавару.

Надзя ўстала з лавачкі, і яны пайшлі па замеценых лістамі дарожках. Над імі кружыліся і коса падалі пад ногі пажоўклыя асінавыя лісты.

Кольку было лёгка і добра, што ён ідзе з гэтаю харошаю, светлаю дзяўчынаю. Яму хацелася, каб іх убачылі знаёмыя, каб пазайздросцілі сябры. І ён павёў Надзю да аўтобуса па самай люднай вуліцы. Яны ішлі каля магазінаў. Колька скоса пазіраў у вялікія вітрыны. У іх ён бачыў сябе і Надзю.

— Коля-я! — пачулася зусім блізка. Яны азірнуліся. Следам бегла невысокая жанчына з поўнаю сеткаю і з тортам у руках.

— Гэта мама,— паспеў сказаць Колька.

— Добра, што цябе ўбачыла, а то не данясу адна,— і яна падала сыну набітую пакупкамі доўгую сетку.

— Пазнаёмся, мама, гэта Надзя... з нашай брыгады.

Колева мама сказала, што яе завуць Кацярына Рыгораўна і што ёй вельмі прыемна. Яна радавалася, што вырас сын, што побач з ім гэтая дзяўчынка. Маці агледзела яе з ног да галавы. Надзя заўважыла гэта і пачырванела. Яна гатова была бегчы адсюль, каб нікога не бачыць, ні з кім не гаварыць. Але стрымала сябе. Толькі ў думках паўтарала: «Дурніца, дурніца, і панёс жа мяне чорт з гэтым Колькам».

Кацярына Рыгораўна ўзяла Надзю пад руку, і яны пайшлі, нібыта даўнія сяброўкі. Коля ішоў следам. Ён не ведаў, што рабіць: адправіць маці дадому адну, а самому праводзіць Надзю да аўтобуса? Пакінуць яе і пайсці з мамаю? Што ж рабіць? Колька разгубіўся, праз квартал ім трэба разыходзіцца — Надзі направа, а маме налева — к самай Дзвіне. А куды ж яму ісці? Што рабіць? Сёння няможна пакрыўдзіць маму і нельга пакінуць у незнаёмым горадзе Надзю. А змяркае ўвосень вельмі рана. Ён запаволіў крок. «Эх, хоць бы пяць хвілін лішніх пасядзець на скверы, дык не трэба было б цяпер галаву ламаць». Колька нават сам сябе не пазнаў. Куды дзеліся яго вынаходлівасць, развязнасць, балбатня.

На рагу яго чакалі мама з Надзяю.

— Вось прашу Надзю, каб зайшла да нас. Пасядзелі б, выпілі б чаю з тортам.

Колька ледзь не падскочыў ад радасці.

— Сапраўды. Надзя, хадзем. Гэта зусім блізка, а потым я цябе да самага інтэрната правяду.

Надзя аднеквалася, але не вельмі настойліва і рашуча. Яна ведала, што ў дзень нараджэння нельга крыўдзіць чалавека. Кацярына Рыгораўна энергічна ўзяла яе пад руку і павяла ўніз ад плошчы ў вузкі завулак, што збягаў да самай ракі.

Колька ішоў ззаду і ўсміхаўся.

* * *

Яны пілі чай у маленькім драўляным доміку. На сцяне вялікі даўнейшы гадзіннік шыпеў і адбіваў час. На падлозе ў цэбрыку рос лапушысты фікус. Ён упёрся ў столь і сагнуўся. На сцяне вісела рэпрадукцыя з рэпінскай карціны «Не чакалі». Усё тут было проста і сціпла: стол, ложак за шырмачкаю, каля другой сцяны — вузкая канапка, над ёю — каляровая паштоўка з партрэтам Германа Цітова.

Праз паўгадзіны Надзі ўжо здавалася, што яна даўно ведае гэты пакой і даўно бачыла гэтыя саматканыя палавічкі на вышараванай падлозе, і гэтую жанчыну ў сіняй шарсцяной кофтачцы з зацыраванымі рукавамі, з добраю, крышку сумнаю ўсмешкаю. У яе яшчэ зусім малады твар і чырвоныя выразныя вусны. Толькі каля вачэй разбегліся гусіныя лапкі зморшчынак ды на скронях валасы крыху святлейшыя, чым за вушамі. Відаць, яна вельмі добрая і даверлівая. Пакуль Колька бегаў у магазін па чай, яны сядзелі, як даўнія сяброўкі, і Кацярына Рыгораўна расказвала пра сваё нялёгкае жыццё.

Колькавага бацьку, марака, забралі ў сорак дзевятым годзе. Азваўся ён з Поўначы двума лістамі і змоўк.

Усё гэта прайшло, але самая вялікая крыўда засталася на сябе самую, што сына не дагледзела, не давучыла, што ледзь яго не страціла зусім.

Надзя разумела ўсё і спачувала гэтай яшчэ маладой кабеце. У яе было вельмі мала радасцей, звычайнага чалавечага і жаночага шчасця і вельмі многа гора і слёз. Надзя падумала, што людзі з цяжкім лёсам ад гора не чарсцвеюць, а робяцца чуллівымі і вельмі спагадлівымі. Такою была Кацярына Рыгораўна. Надзя расхвалявалася, калі Колька зашпіліў раменьчык з гадзіннікам на тонкай матчынай руцэ. Такога падарунка Кацярына Рыгораўна не чакала. Спачатку яна спалохалася, адхапіла руку, відаць, ледзь стрымалася, каб не спытаць: «Дзе ты ўзяў?» І Колька ўсё зразумеў. Ён усміхнуўся і сказаў: