Сяргей Грахоўскі - Сустрэча з самім сабою

Колька пачынаў трывожыцца, што так яны нічога не купяць.

На іх пазіралі дзесяткі вачэй. Адны дакаралі, другія спачувалі, трэція двухсэнсоўна падміргвалі Кольку, а ён чырванеў і адварочваўся. «Падлабуніўся рыжы да новенькай», «Глядзі, глядзі, ужо і падарункі купляе», «За што б гэта?!» — перашэптваліся дзяўчаты. Ад іх поглядаў Колька бянтэжыўся, рабіўся нязграбны і маўклівы, хацелася хутчэй выскачыць з-пад перастрэлкі позіркаў. Ён баяўся, каб іх не заўважыла Надзя і не пакінула яго аднаго. І хацелася, каб усе бачылі яго поруч з гэтаю дзяўчынаю, светлаю і чыстаю, прыгожаю і не падобнаю на тых, што шапталіся і з дакорам пазіралі на іх.

Яны выйшлі з магазіна, нічога не купіўшы.

— Ну, што будзем рабіць? Без падарунка мне ніяк нельга.

— Ты ж сам бачыў: купіць абы-што — толькі грошы выкінуць. Падарыць трэба такое, каб на ўсё жыццё памяць была.

— Прыдумаў! Толькі давай з'ездзім у горад...

Колька заўважыў, што Надзя насцярожылася, і пачаў упрошваць яе, як малое дзіця:

— Гэта ж зусім побач, аўтобусы ідуць праз кожныя дзесяць хвілін, сёння ж выхадны, толькі зойдзем купім, і прыедзеш назад. Ну, прашу.

Надзі было шкада часу. Хацелася сёння напісаць пісьмы, схадзіць у бібліятэку і наогул крыху агледзецца. Ды і няёмка адной ездзіць з гэтым малазнаёмым хлопцам. Але хіба можна адмовіцца? Гэта ж не абы-што, а падарунак маме. Надзі ўспомнілася яе маці і зрабілася крышку сумна.

Яны дабеглі да прыпынку і на хаду ўскочылі ў аўтобус. У ім было людна, весела і шумна. Ехалі такія ж, як і яны, юнакі і дзяўчаты і, мабыць, былі рады, што ў аўтобусе цесна і што ён не вельмі спяшаецца ў горад.

Надзя з Колем прыйшлі ў ювелірны магазін. Яны прабегліся вачыма па радочках маленькіх гадзіннікаў, раскладзеных у вітрыне. Надзя глядзела на форму, марку, на цыферблат, а Колька яшчэ прыглядаўся і да цаны. Нарэшце яны выбралі маленькі зіхатлівы гадзіннік «Слава», купілі і раменьчык да яго.

— Памерай, калі ласка,— папрасіў Колька.

Надзя прыклала гадзіннік да свае тонкае рукі, сама паглядзела на яго з усіх бакоў і паціху сказала: «Добра».

— Пры-гожа! — неяк мнагазначна пацвердзіў Колька.

Яны выйшлі на людную вуліцу. Надзя разглядала незнаёмы горад. Ён увесь быў новы, прасторны і нават у гэты асенні дзень здаваўся светлым і чыстым. А Надзі калісьці ён уяўляўся старым і замшэлым, з вузкімі вулачкамі і змрочнымі саборамі часоў Сімяона Полацкага, Івана Грознага або Скарыны. Пра даўніну нагадвалі толькі стромкія белыя званіцы Сафіі, а пашчапаныя вежы колішняга кадэцкага корпуса — пра пекла апошняй вайны. Вось і ўсё, што засталося ад старога Полацка.

Надзя і не заўважыла, як яны апынуліся ў маладзенькім скверыку. У ім было светла ад асенняй пазалоты, здавалася, недзе ў вяршалінах таполяў і ліп прытаілася затуманенае сонца. Над клумбамі звесілі чырвоныя і сінія галоўкі прыбітыя дажджом буйныя астры, апалыя лісты ўсыпалі сцежкі і мокрую траву. На душы было па-святочнаму светла.

— Давай пасядзім хвілінку. Зірні, як тут хораша.

— Хіба толькі хвілінку,— адказала Надзя, і яны пайшлі да зацішнай лавачкі, што стаяла паміж кустамі парудзелай акацыі.

— Надзя, я нават не ведаю, як табе дзякаваць, што ты ледзь не ўвесь выхадны...— Колька не знаходзіў патрэбнага слова,— ну, ходзіш са мною.

— Па-мойму, ніхто б не адмовіўся выбраць падарунак для мамы.

— Думаю, што будзе рада. Яна ж ад мяне мела толькі непрыемнасці. З трэцяга класа яе цягалі ў школу за мае фокусы, а потым і ў міліцыю не раз «запрашалі». Цяпер і самому смешна, якія дурні былі. Разумееш, вучыліся ў сёмым. У кіно хочацца, а грошай няма. Думалі, думалі і дадумаліся. Непадалёк ад нас ларок стаяў. Так, фанерная будачка, штурхні — паваліцца. Віно, кілбасу, цукеркі і кансервы там розныя прадавала цётка Сіма. Нагледзелі мы гэты ларок. Як добра змеркла, падкапаліся пад яго. Залез туды адзін пацан, падняў маснічыну і падае нам пляшку за пляшкаю... Пакаштавалі, віно — кіслае, як воцат, аж у роце сцягвае, пакаштавалі з другой — крыху саладзейшае, пацягнулі ўсе па разу, а рэшту вылілі. Носім бутэлькі да канаўкі, адкаркоўваем і выліваем, а пляшкі ў сетку складаем. Штук дванаццаць так апаражнілі. Сетку схавалі ў густых лопухах за нашым агародам. А назаўтра панеслі здаваць бутэлькі. Тут нас і застукалі. Ну — міліцыя, КПЗ, допыты: «Хто кіраваў? Куды схавалі грошы?» — «Якія грошы?» — пытаемся. Мы ж яшчэ не паспелі іх выручыць за пляшкі. А нам кажуць, што мы дзве тысячы з касы забралі. Ну ж і пакруцілі нас вакол гэтых дзвюх тысяч. Гэта таўстуха Сіма выдумала — разбагацець хацела. А нас у суд цягнуць — пакража з узломам. Патрабуюць выдаць кіраўніка, у камеры трымаюць. Ледзь выпуталіся. Добра, што школа ўступілася. А мама пасівела за гэтыя дванаццаць бутэлек. І ў мяне жыццё пайшло з перакосам. У школе «ларочнікам» пачалі дражніць. Двойку схаплю, зноў папракаюць: «Гэта табе не бутэлькі цягаць». І так мне ўсё агоркла, так абрыдла, што пасля дзевятага класа кінуў усё і пайшоў на льнозавод сушыльшчыкам. А сёлета да Сымона Пятровіча паступіў. Харошы ён мужык, справядлівы...