Леанід Дранько-Майсюк - Над пляцам

...Свой вершык далей прамаўляю
Нібыта з Дубоўкавых слоў:
«Ты, пэўна, з таго трамваю,
Які заблудзіўся зноў.

Табе вандраваці няспынна,
Палохаці і чараваць,
Па золаце кожнай краіны,
Нібыта па смецці, імчаць.

Хто золата тое палічыць,
Той згубіць каханне пасля.
Ёсць нешта ў тваім абліччы
Ад п'янага карабля.

Прамчыся па вуліцах Менска,
Здаволься магчымым, тады
Хай пойдзе твой грукат і трэскат
Да іншай зямлі і вады!»

Паслухала кола і ўроскат
За горад — па хмызу, па лузе
Памчала ў мястэчкі і вёскі
Заходняе Беларусі.

Нібы на цяжкую адплату,
Глядзелі на рух перуновы
Ужэнднікі з магістратаў,
А з пастарункаў совы.

Паліцыянты беглі
За гэтай вар'яцкай праявай,
Каб можна — пад кола б леглі,
Баронячы крыж і Варшаву.

Ды клопат дарэмны — не войска,
Якога за дзень не злічыць,—
Па гарадах і па вёсках
Адно толькі кола імчыць!

I чуюцца гнеўныя словы,
Штораз набываючы сілы,
I разлапушваюць совы
На словы калючыя крылы:

«Краіна зруйнуе уціскі,
захопнікаў знішчыць датла.
Світанне ўрачыстае блізка:
на ўсходзе зара узышла».

Кліч гэты — да Пінска, да Брэста,
Да рэчкі любой, раўчука,
Да самага дальшага места
Й мястэчка Давыд-Гарадка.

Вось дзед мой, ён шые боты
Сялянам і дробным панам.
Заходзіць да дзеда ў суботу
З валіскаю крамнік Абрам.

Ён дзеду збывае скуры —
Выдатны варшаўскі хром.
З-пад печы вылётваюць куры,
Пачуўшы на вуліцы гром.

Груды заціхаюць і долы,
I вусцішна неяк барам.
I хрысціцца дзед мой на кола,
I моліцца ціха Абрам,—

I злоты свае забірае,
У спіну глядзіць яму дзед.
Паліцыянтаў зграя
За колам не здыхае ўслед.

Але аддаляецца трэскат,
I грукат, і зірк перуна.
Вяртаецца кола да Менска
Па купінах і валунах.

Чакае яго камсамолец
Вагонаважаты Максім,
Вясёлы, няздзеклівы хлопец,
Які падабаецца ўсім.

Ён смехам ратуецца бедаў,
Ён вершыкі складвае сам,
Яму сваю кнігу «Credo»
Заўчора паэт падпісаў.

I кажа наш хлопец: «Пустое,
Што кола не пераняў,
З паэтам сустрэўся затое
I вершы яму пачытаў».

Той сад падобны да сабакі,
Чакае ён гаспадара.
Цякуць ружовай сліны пахі,
I мяккай робіцца кара.

Узіму ён далёка бегаў —
Гняла бяздонная туга,
Але ад холаду і снегу
Вярнуўся зноў да ланцуга.

Глядзіць на хату і на поле
I сочыць мой вандроўны крок.
Сваё кіпцюрыстае голле
На плот выкідвае знарок.

Да бруку ляцелі крыжы і цвікі,
Сцягі караблёў і ўчарнелыя ванты.
Не чулі, не бачылі вартаўнікі,
Як сноўдалі злодзеі і спекулянты.

Якія там зданіліся караблі,
Якія там сны залацілі дакуку —
Як золата,
Рэчы патрэбны былі,
Што валам ляжалі на віцебскім бруку.

Нічыйныя рэчы —
Аполкі, цвікі,
Загуслы пакост і ўчарнелыя ванты.
Ля жорнаў пахропвалі вартаўнікі —
Па чысты памол беглі ўноч спекулянты.

...I вось абступаюць дабро талакой,
Нішто не прапусцяць,
Усё падымуць,
I нават цацкі зламанай якой
Яны беспрытульнікам не пакінуць.

А ўранні,
Калі завіруе базар,
А ў крамках яўрэйскіх запаляць аконцы,
Нагледзіцца гэты дарэмны тавар
На золата царскае і чырвонцы.

Цыраты, сурвэткі, алоўкі, цвікі
I двойчы ўжо тут называныя ванты
Купляе вядома хто — вартаўнікі,
I хто прадае не сакрэт — спекулянты.

Якое ў іх вока, якая рука...
Да іх падыходзяць з якімсьці пытаннем
Чырвонаармейцы з агітцягніка
I з блізкіх да Віцебска вёсак сяляне.

Дахаты пасунуцца вартаўнікі,
А ў нейкім закутку базарнага раю
Купляе Шагал малаток і цвікі
I слоікі з фарбамі выбірае.

Яму прапануюць найлепшы пакост,
Алей не з канопляў якіх, а з алівы,
Мядзведзеву шкуру і мамантаў хвост —
Звычайныя і незвычайныя дзівы.
Здзіўляюцца сонныя вартаўнікі,
Што ён выбірае з дарэмнага мноства
Цяжкі малаток, і даўгія цвікі,
I фарбы,
Разведзеныя пакостам.

А нейкі марак пра сваё распавёў —
Пра ванты пытае,
Што складзены бантам,
З эпохі якой
I з якіх караблёў?..
Але на яго не глядзяць спекулянты.