Леанід Левановіч - Палыновы вецер

Раман. — Мінск : Літаратура і Мастацтва, 2009. — 224 с.

Даруй мой уздых глыбокі:

Душу працінае вецер.

О, як адзінока на гэтым свеце,

Хоць столькі насупраць вокан!

Душу працінае вецер,

Вецер, як у паэме Блока.

Черный вечер

Белый снег,

Ветер, ветер!

На ногах не стоит человек

Ветер, ветер —

На всем Божьем свете!

Звычайна ён прачынаўся рана — а пятай гадзіне. Сёння прахапіўся яшчэ раней: цемра ахутвала сенавал, цішыня, густая, вязкая, панавала вакол. Аніводная птушка не абзывалася: птушкі сваё адспявалі, на дварэ ўжо Спасаўка — за парогам стаіць восень.

Раптам Бравусаў насцярожыўся — угары, пад страхою, пачуўся нейкі шоргат, лопат крыл. Ён аж здрыгануўся ад нечаканасці, але хутка здагадаўся: гэта вярталіся з начнога палявання кажаны. Бравусаў ведаў, што пад страхою каля вільчыка жывуць кажаны, праз дзіркі ў франтоне вылятаюць на волю, а зімуюць у ягоным склепе: вісяць уніз галавою, маленькія, усохлыя, быццам згорнутыя ў трубачку альховыя лісткі. Кажаны адшукалі сваё сховішча, супакоіліся. Тады гучна залапатаў крыллем певень, зацягнуў спрадвечнае залівістае “кукарэку”. Неўзабаве адгукнуўся другі пявун, потым яшчэ адзін. зноў балюча апякла думка: як мала засталося насельнікаў у Хатынічах. Некалі было паўтары сотні двароў, а зараз нейкі тузін — засталіся самыя зацятыя, упартыя жыхары, якія не захацелі ўцякаць ад Чарнобыля. Іншыя ж, як пачалі даваць грошы за іхнія пабудовы, разляцеліся па свеце, нібы птушкі ў пошуках цёплага краю. А вось шолахі кажаноў узрадавалі Бравусава. Праўдзівей, не самі гукі, а тое, што ўчуў іх. Летась ён, Уладзімір Усцінавіч Бравусаў, адсвяткаваў сваё шасцідзесяціпяцігоддзе, паранены, кантужаны на вайне, але глядзі ты, не глухі, як турлушка. А яшчэ гэта азначае, што за ноч добра выспаўся, у галаве светла, ціск нармальны, бо апошнім часам чуў гул увушшу, жонцы Марыне даводзілася размаўляць з ім мацней.

Колькі ж гэта часу, падумаў Бравусаў, закінуў руку за падушку, дзе ў сене ляжаў пляскаты ліхтарык. Пасвяціў на гадзіннік, і хоць лічбы на цыферблаце выразныя, не маленькія, усё роўна не разабраў. Акуляры з сабой не ўзяў, каб не раздушыць неспадзеўкі. І яшчэ падумалася: ночы ўсё даўжэюць, мацней сціскаюць у абдымках дні, якія ўсыхаюць, скарачаюцца. Таму ранішняе святло ніяк не можа прабіцца на сена.

Добра, што вушы не падводзяць, а вочы... Зрэшты, няма чаго Бога гнявіць. Яшчэ ў сорак чацвёртым, пасля ранення пад Рагачовам, пракачаўся ў шпіталі чатыры месяцы і яго камісавалі па блізарукасці. Бравусаў вярнуўся дамоў, акрыяў, маці лячыла ягадамі, найбольш чарніцамі, і о дзіва, ён схаваў у шуфляду стала акуляры і не даставаў іх амаль сорак гадоў!

А мінулаю восенню давялося пра акуляры ўспомніць. Дык гады ж не малыя. Колькі чаго перажыта! Колькі актаў, пратаколаў склаў участковы інспектар міліцыі Бравусаў за трыццаць гадоў добрасумленнай службы! Мог загінуць яшчэ ў першыя месяцы вайны, калі прабіраўся з акружэння ажно з-пад Яльца ў родную вёску. Колькі разоў глядзеў смерці ў вочы камандзір партызанскага ўзвода Валодзька Бравусаў! І награшыў нямала. Пад Рагачовам раззлаваны спрэчкай з салдатам Рацэевым — той лаяў калгаснае жыццё, — нават узяў яго на мушку падчас атакі. Але не паспеў націснуць на курок: нямецкі снарад апярэдзіў. Ад Рацэева засталося адно ашмоцце...

І ўсё ж Бравусаву, мусіць, было наканавана забіць чалавека. Ён зрабіў гэта не наўмысна: Крупадзёраў, былы ўпаўнаважаны па нарыхтоўках, на добрым падпітку кінуўся на яго з кулакамі. Бравусаў бараніўся і перавысіў меру абароны — неспадзявана задушыў гаспадара хаты, з якім разам выпівалі. Крупадзёраў запрасіў Бравусава прыехаць па дробную бульбу, хацеў аддзячыць, што дапамог выкапаць увесь агарод. Сустрэча даўніх знаёмцаў сталася трагічнай. Але ніхто пра гэта не дазнаўся: былы ўчастковы замёў сляды.

На дварэ святлела, у шчыліны адрыны цадзілася ранішняе святло, але сонца яшчэ не ўзышло, і ўставаць Бравусаў не спяшаўся. Пачуў, як ляснулі дзверы веранды — значыць, выйшла Марына. Ах, каб яна сюды завітала! А мо паклікаць? Жаданне імгненна авалодала ім, хуценька адчыніў вароты, гукнуў:

— Марына! Хадзі на хвілінку.

— Ну, як табе спалася? — Марына пільна зірнула на яго. — Учора ты перабраў троху.

— Ды не, Марынка. У мяне, хвакцічаскі, шматгадовая трэніроўка. Паўлітэрка ды пры добрай закусі, што сабаку муха. Не будзем пра ета. Мы з табой яшчэ сянні не цалаваліся, — прыхінуў да сябе жонку, абняў пяшчотна.