Сяргей Грахоўскі - Недапісаная кніга

Дыміцца мох i курчыцца чарнічнік,
Мурашнік дагарае каля пня,
Бярэзінка, нібы трывожны клічнік,
Спрабуе i не вырвецца з агня.

Усё жывое гіне ўвачавідкі,
Знікае незваротнае дарма.
Няма злачынству літасці i скідкі,
I толькі... вінаватага няма.

Жывую прыгажосць на глум, i здзек,
I на пагібель кінуў чалавек.

27/V—93

Воля слова

Кіруючыя мудрыя галовы,
Што разбурылі лад стары,
Далі нібыта волю слову, —
Пішы, спявай i гавары

Усё, што дужа набалела,
Калі баяўся стукача,
Цяпер усё, што хочаш, смела
Сячы, як шабляю, з пляча.

Пішы, крычы, а хто пачуе?
А вершы раздавай дарма,
Ix болей цэнзар не лінчуе,
Яго нібыта i няма.

I лютай не чутно пагрозы,
Што аптымізму не стае,
Але цяпер паэзіі i прозы
Амаль ніхто не выдае:

Няма ні фарбы, ні паперы,
I ты — ні гаспадар, ні госць,
Усе зачыненыя дзверы.
A ўсё ж, ці «воля слова» ёсць?

19/IV—93

Манкуртызацыя

Зацыкленыя русафілы
З-пад Клецка i з-пад Капыля
Стараюцца з апошняй сілы,
Каб беларуская зямля
Аглухла зноў i анямела,
Каб зноў імперыю стварыць,
Каб нават маці не умела
Па-свойму пець i гаварыць.
Ад Воршы i да Маларыты
Яны ва ўсе званы звіняць,
Каб утрымацца ля карыта,
A ў нас апошняе адняць, —
Вытокі i асноў аснову,
Каб кожны помніць перастаў
Сваю адроджаную мову
I найхутчэй манкуртам стаў.

29/ VI1—93

Памаліся

Табе пашанцавала, друг мой Хума,
Што не дажыў да гібелі Сухума,
Што не заплакаў, дзе быў матчын дом,
Цяпер вайна, гамора i садом,
I попел там, і горы друзу,
Знішчае злосць любоў, дабро і музу
Сумленных сэрцаў i натхнёных душ,
Калі пілі абхазец i інгуш
З бычынага захмеленага рога,
Збіраючыся ў дальнюю дарогу,
Калі не меч, а келіх паднімалі,
Грузінскія паэты абдымалі
Фазіля Іскандэра i Баграта
I запрашалі да сябе, як брата.
Але прашылася змяёю здрада,
Зрабіўшы з хлопчыка салдата,
Забойцу і ахвяру адначасна,
I кожны з ix пакутнік i няшчасны
Руйнуе храмы, помнікі, палацы --
Шэдэўры таленту i працы
У Афоне, Гагры i ў Тбілісі...
Народ, адумайся, укленчы i маліся,
Маліся, каб вярнуў вам Бог сумленне,
Збярог за пакаленнем пакаленне.
Душа баліць i ад бяды нямее:
За што вайна?— Ніхто не разумее.
Неверагодна! Тысячы сяброў
Глядзяць спакойна, як ліецца кроў
У ачмурэнні дзікім i шалёным,
Што стала мора Чорнае Чырвоным,
Няўжо ні міру, ні дабра не будзе,
Пакуль людзьмі усё ж не стануць людзі?
Мой незабыўны друг, вясёлы Хума,
Ужо амаль няма твайго Сухума,
Ужо датлелі пальмы на бульвары,
Усюды слёзы, кроў i дыму хмары.
Не зразумець, чаго забойцам мала.
Няўжо распялі i твайго Джамала?
А я хачу замест жаночых слёз
Убачыць гронкі вінаградных лоз.
Дай Божа мне яшчэ хоць трохі сілы
Убачыць край квітнеючы i мілы,
Магноліі, у белых шапках горы,
I Цішыню, i штыль на сінім моры.

21—22/IX—93

Няволя

Самая страшная кара — няволя,
Часамі страшней за імгненную смерць.
Зона маўчання без сценаў i столі,
Дзе нельга ні плакаць, ні голасна пець,

Дзе нельга кахаць i сустрэцца з каханым,
Дзе ўлічана кожнае слова i крок,
Дзе бачыць цябе цераз мушку нагана
Забойца, гатовы націснуць курок.

Жахлівае ўсё засталося у мінулым,
А памяць раптоўна душу апячэ,
Як толькі дакоціцца плачам i гулам
Няволя, што недзе лютуе яшчэ.

Вярэдзяць душу успаміны да болю,
I я праклінаю любую няволю.

25/V—93

Тост

Раней пілі за ты x, хто ў моры,
Каго дратуюць штормы i мароз,
Цяпер я п'ю за тых, хто ў горы
Не выплакаўся да апошніх слёз.

«Але наўрад ці выпіць давядзецца», —
З мяне барыга рыначны смяецца, —
Каб свята чаркаю адзначыць,
Патрэбна тыдні тры ішачыць».

Збяру «ваўкоў» i вып'ю чарку
За вечную гарэтніцу-ўдаву,
За рукі змардаванае даяркі,
За кошт якой жывуць усе i я жыву,

І за настаўніцу, што слепіць вочы
Над сшыткамі i глупствам справаздач,
Што ў класе усміхаецца, а ноччу
Ніхто яе не чуе горкі плач.

За вокнамі заходзіцца завея,
І дамавік грукоча па страсе,
А прыгажуня юная сівее
І, не расцвіўшы, вяне пакрысе.