Сяргей Грахоўскі - Недапісаная кніга

Вы абяцалі волю на вякі
I слова да канца стрымалі:
Зямлі па тры аршыны мужыкі
Пад піхтамі ў Сібіры атрымалі.

Рабочыя гарбелі да начы
За пайку i баланды міску
I падалі, на шахту ідучы
I ў зоны заінелага Нарыльска.

Народ ад страху i дрыжаў, i слеп,
Сацлагер называў «сусветным раем
А вы сцвярджалі: «Будзе лепш,
Калі мы болей расстраляем».

Была ці не была у ix віна, —
I сотні тысяч не было вам шкода.
Вось так ішла крывавая вайна
Здзічэлых нелюдзей з народам.

Яны выконвалі ваш мудры запавет:
План гадавы i план штодзённы,
I без разбору на той свет
Пагналі тысячы, пасля — мільёны.

З маленства мы маліліся на вас,
Лічылі на Зямлі адзіным Богам,
A падраслі, — настаў жахлівы час
I нам ісці ў барак «с режимом строгим».

Калі на вас сышоў зямны спакой,
Вы пад надзейнай вартай спіце,
А вось на помніках з працягнутай рукой,
Як нашы жабракі, i вы стаіце.

Калі б вы ўбачылі, што з намі стала,
Пад воплескі i воклічы «ура»,
Вы б самі злезлі з п'едэстала,
Дык не марудзьце, бо даўно пара.

7/VIII—93

Несмяротная

Можна сэрца прабіць,
Папрастрэльваць галовы,
Толькі нельга забыць
Неўміручае мовы.

Распіналі цябе
На крыжах i на дыбах,
У ліхой барацьбе
Пашчапаў цябе выбух.

Не адно i не два
Катавалі стагоддзі,
Ты жывеш, як жыла,
У сумленным народзе.

Дабіваюць цябе
Твае родныя дзеці,
Плача Маці ў журбе
I у хаце, i ў клеці,

Што сыны i унук
Ацураліся дому.
Кожны — доктар навук,
A якіх — невядома.

Маці не зразумець,
Кім былі, кім вы сталі,
Бо па-нашаму пець
І казаць перасталі.

Можна ўсё, што відаць,
Зруйнаваць да асновы,
A забіць i прадаць
Нельга родную мову.

Дык успомніце, хто вы,
I чыны, i чынушы,
Бо без роднае мовы
Ў вас бяздушныя душы.

Крэслы ёсць i правы,
Шмат выгод i спакусы,
Толькі ўспомніце вы,
Што i вы — БЕЛАРУСЫ.

5/V—93

Над прорваю

Што яны твораць — не зразумець
Hi захмялелым, ні цвярозым.
Выходзіць, можна i не мець
Сумленне i здаровы розум,

Каб столькі нарабіць бяды
За найвышэйшую зарплату
I жыраваць усе гады,
Служыць не Богу, a Пілату,

Народ загнаць у прорву, a самім
Гайдацца на арэлях шчасця.
Нарэшце зло развеецца, як дым,
Бо ўсе яго клянуць i будуць клясці.

19/1—94

Маўчуны

Няшчасны, хто не ўмеў хлусіць,
Няшчасны, хто не ўмеў прасіць
I не прасіў ніколі
Пад вартай i на волі,

Цябе нібыта паважалі,
Але часцей не заўважалі.
Бывала, — звалі «дарагім»,
A раздавалі ўсё другім.

Увішны ўсемагутны клан
Часцей штурхаў на задні план,
Бо не плаціў нікому «чыншы»,
Таму заўсёды быў у «іншых».

Бывала, — ветліва страчалі,
А дзе патрэбна, прамаўчалі.
Нічога маўчуны не трацяць,
I нельга ix абвінаваціць,

Ні папракнуць ні ў тым, ні ў гэтым,
Бо ты не з тым аўтарытэтам:
Цябе калісьці пакаралі
I ўсё да ніткі адабралі,

Застаўся у адной манішцы
I пры пустой ашчаднай кніжцы.
Хоць біся з гора аб сцяну,
Што не сабраў i на труну,

Ўсё мазалямі здабываў,
А Ўрад за дзень абрабаваў.
Адкуль такія прайдзісветы,
Што занялі ўсе кабінеты?

«Абраннікі, нібы радня,
Усіх рабуюць сярод дня».
Такой радні не будзеш рад.
Пра што ж клапоціцца Урад?»

Вечныя

Пад кожнаю сасной схіліся ніц:
Яны ўзышлі з прастрэленых вачніц,
Смалою плачуць сосны у бары,
Тут засталіся i мае сябры.
З ix кожны быў, як песня, малады, —
Па дваццаць пяць, па трыццаць тры гады, —
Рамантыкі, натхнёныя паэты,
Ix песні i паэмы недапеты,
I не паспелі дакахаць яны, —
Ў свет не прыйшлі ix дочкі i сыны.
За што ж ix катавалі i забілі?
За тое, што Радзіму i народ любілі.
Ix прыхадні судзілі пяць хвілін,
Імёны ix не ведаў ні адзін,
Не разумеў ні слова, ні радка,
Але падпісвала калматая рука
Прысуды на расстрэл, нарады для стралка.
Магчыма, той стралок яшчэ жывы
I мае ўсе ільготы i правы,
Ў яго не прытупіўся колкі зрок,
Бо ён жа варашылаўскі стралок,
Пры ардэнах, пры планках — пры парадзе.
Бо быў у «Смершы» i «заградатрадзе»,
Умеў, каму патрэбна дагадзіць,
Па звычцы ў кожную патыліцу глядзіць.
Баліць душа да гэтае пары,
Што ні магіл, ні помніка — ў бары,
Бо у чыноўніка рука дрыжыць,
Але ўсё роўна будуць вечна жыць
I ў будучыню прыйдуць з даўніны
Народа вечна юныя сыны.
Скразныя Курапаты знаем мы, —
Ад Брэста i да Калымы.