Сяргей Грахоўскі - Споведзь

З Аляю і яе мілаю мамаю мы прагаварылі аж да світання. Некалькі разоў я падыходзіў на дыбачках, каб паглядзець на сонную дачушку. Раптам Аліна мама засмяялася і весела сказала: «Нарэшце супакоілася, што Таня наша». — «А чыя ж яшчэ, мама?» — «Хіба ж не маглі пераблытаць у яслях? Ты ж яе і бачыла, толькі калі карміла. Цяпер пазнала — губы і шчыліна між зубоў бацькавы, а то ўсё нейкая трывога тачыла».

Раніцай Таня зноў не прызнала — адварочвалася і цуралася. Як ні паддобрываўся, як пяшчотна ні называў, хавалася за маму. Толькі ўвечары злітавалася і павяла мяне на вуліцу. Суседкі глядзелі на нас праз вокны, азіраліся ўслед, бо чаго яны толькі не плявузгалі, калі вярнулася Аля з дзіцём. Таня бегла паперадзе, а на рукі не ішла. Калі трохі прывыкла, перадражняла мяне: «Дачушка, дачушка».

Звычайна на трэці дзень госць адчувае сябе ўжо лішнім. А я і Кастрычніцкія святы правёў у Алінай сям’і, хадзілі часта з гасцей у госці па яе радні. А мне карцела хутчэй ехаць, знайсці нейкае месца ў жыцці, забраць сям’ю, так-сяк стаць на ногі. А куды ехаць? Толькі ў Беларусь. Раднейшай, даражэйшай мне зямлі не было і няма.

Аля ўгаворвала ўстрымацца: там жа ўсё спалена і зруйнавана, ды і ўсе мае няшчасці пачаліся там, можа, і людзі, што паламалі жыццё, пазнаюць. А я не ўяўляў свайго існавання без Беларусі. Там, за калючым дротам, бясконца сніліся родныя краявіды, а цяпер неадольная сіла цягнула туды, дзе росы цяплейшыя, сонца ласкавейшае, паветра напоена водарам, а кожнае слова цешыць і лечыць спакутаваную душу.

Толькі ў Беларусь!

Неяк Алінай маме ўдалося дастаць мне білет да Мінска. З лагерным фанерным чамаданам я чакаў цягніка на пустым пероне. Прыпынак тут толькі на адну хвіліну. Дзверы майго вагона не адчыніліся. Добра, што на тых вагонах звісалі прыступкі з парэнчамі. Я паставіў чамадан каля дзвярэй, ухапіўся за настылыя парэнчы і паехаў. Пакуль цягнік набіраў хаду, спадзяваўся, што правадніца ўпусціць мяне, а яна толькі зірне праз закопчанае шкло, пагрозіць кулаком і знікне. Што за насланнё? Другі раз рызыкую жыццём.

Вецер свідруе навылёт, рукі дранцвеюць ад напружання і сцюжы, на закругленнях чамадан б’е па каленях і вось-вось спіхне пад колы. «От, — думаю, — і пагібель мая прыйшла. Дзесяць гадоў пакутаваў, каб так па-дурному загінуць». Адчуваю — яшчэ некалькі хвілін, і рукі адарвуцца ад парэнчаў, і не дазнаюцца, хто і чаму загінуў пад коламі цягніка. А ён тым часам запаволіў хаду, замільгалі агеньчыкі на стрэлках і станцыйныя ліхтары. Напружваю апошнія сілы і волю, каб не зваліцца. Няўжо выратуюся?

Цягнік стаў. Адчыніліся дзверы. Здаравенная з васпаватым тварам правадніца вылаялася, хацела спіхнуць з прыступак. А ў мяне ад холаду закляклі сківіцы і вусны, што і слова не прамовіць. Так-сяк дастаў і паказаў білет. З лаянкаю: «Местов нетути, а они по блату обилечиваются, и вези где хошь» — усё ж пусціла ў вагон.

Дзякаваць богу, уратаваўся. Еду ў Беларусь.

А што далей?

Былі невялікія радасці, вялікія пакуты і… такія сінія снягі.

Ну ж i трывушчы мы народ.

За што? За нейчую памылку

Адгаравалі дзесяцъ год

I трапілі навечна ў ссылку.

У густых пераспелых таежных малінніках трапіў мядзведзь у бяду. Прыкручаная ланцугом да асіны пастка прышчаміла пярэднюю нагу. Ён роў ад болю, грыз ланцуг, цягаў вакол камля вялізную пастку, а вылузацца — аніяк. Знясілены мядзведзь узяўся грызці зашчэмленую лапу.

Ён цярпеў боль, душыўся густою ўласнаю крывёю, крышыліся клыкі аб цвёрдую костку, а ён цярпеў і грыз, грыз і цярпеў. Паднімаў і трос двухпудовую пастку, каб хутчэй адвалілася недагрызеная лапа. Ён грыз зноў, пакуль не зваліўся на бок і не адчуў, што вольны. Адлежаўся, адстагнаўся, адгаласіў свой боль, толькі рэха жудаснага адчаю перакочвалася ў змроку тайгі. Мядзведзь ляжаў і доўга залізваў скрываўленую куксу, ад смагі зашэрхлым языком хапаў спелыя маліны, абвостраным слыхам лавіў кожны шэлест і рып, трапяткімі ноздрамі трывожна ўцягваў паветра.

Адлежаўся, устаў і пайшоў на задніх лапах, матляючы, як паходняю, ружоваю косткаю. Ён працерабіў у гушчары цэлую прасеку і сышоў на волю ў недасяжныя нетры тайгі, далей ад людзей і небяспекі, бо даражэй за волю нічога на свеце няма.

Хто не трапляў у пастку, хто не глядзеў на неба, сонца і зоры праз краты і калючы дрот, той не ведае, што такое ВОЛЯ.

Нават воўк, выпушчаны з клеткі, адразу не можа адважыцца пабегці. I я доўга хадзіў, азіраючыся: дзесяць гадоў за калючым дротам і пад канвоем пакідаюць след не толькі ў сэрцы, а і ў характары.