Рыгор Барадулін - Босая зорка

Ты жывеш,
Пакуль шалёным птахам
У тваёй душы
На ўсё размашша
Б'ецца страх
Перад апошнім страхам,
За якім, відаць,
Адно бястрашша...

Здаецца падчас, што й паганскіх багоў
Як першапраходцаў, як чорнарабочых
Госпад паслаў да зямных берагоў,
Да працы зусім незямное ахвочых.
Яны пабылі — дрэвы ды камяні,
Вятры з перунамі — багамі.
І слову служылі, й глухой цішыні,
І першае святасці дапамагалі.
Ад дрэў радаводу багоў нават пні
Сякера веры секла з размаху.
Але дагэтуль ix карані
Варушацца ў цемры нашага страху...

І Бог задумаўся ў цішыні,
Схаваўшы за пазухай неспакой.
I неба ад зямной мітусні
Засланіла яго вышынёй...

Народ, як лёд, —
То растае.
То з халадамі нарастае.
І галасы журбы свае
Пакінуць хоча на расстанне.
Гісторыя, як азярод,
Дзе ветрацца снапы стагоддзяў.
І зерне падае на урод
Ці на няўрод
У рот страхоццяў.
Капае кожны свой гарод.
Дужэйшая за сілу стома.
Ды што такое ёсць народ,
Напэўна, й Богу невядома...

Агню
Свайго першага дыму шкада.
Сябе даганяе сцяжына блукання.
Душа беларуская —
Вечная каня,
Якая адводзіць бяду ад гнязда...

Будуць часам ідалы раструшчаны.
Свет разумны стоміцца ад крыкаў.
Васільком у жыце Беларушчыны
Назаўсёды застанецца Быкаў!

19 чэрвеня 1999

Як мне, малому, хацелася ў свет!
Як мне хацелася вырвацца з хаты.
Я задзіраў галаву, каб хвастаты
Бачыць хоць след
Незнаёмых камет.
Бачыў святло я, ды не разумеў,
Што пакідаюць неба каметы,
Не даляцеўшы да пэўнае мэты.
Што іх дапальвае,
Ласка ці гнеў?
Хутка і я ўжо гады дапалю,
Не падступіўшыся да небакраю.
I галаву сваю не задзіраю,
Болей хілю,
Каб запомніць зямлю...

Гадоў малечых зялёнае мора,
Зялёнае ад неакрэсленай мары,
Зялёнае ад зялёнага сена,
Якім быў сяннік напханы.
Бывала й цёплым зялёнае мора,
Калі прачынаўся «марак»,
У якога
Пытаўся раніцай голас ласкавы:
— Як спалася,
Ці суха ўсталася?
І каб не лавілася рыбка ў пасцелі,
Малому давалі адломак кілбаскі,
Прытым з завязкаю
З ніткі суровай.
Зялёнае мора i ў лузе й на ўзлеску.
А потым жаўцела зялёнае мора
Ад збажыны ды кляновага лісця.
І ўрэшце белым рабілася мора
Ад снежных выдмаў на лузе й на ўзлеску
І на галаве дзьмухаўцовападобнай.
Але заставалася мара зялёнай,
Як перадзамаразкавая атава,
Як вочы ў ката,
Пра якога аднойчы
Сказала мая лапатлівая ўнучка:
У ката Мірона чорнага, быццам
Вочы зялёныя, як агуркі.
Са школы ведаем пра хларафіл,
А што пра зялёнае мора ведаем?
Пакуль нам зялёным
Бачыцца небасхіл,
Датуль мы яшчэ неўзімелыя
Летуем.

Вочы кажуць, што ўжо не тут,
Там яна,
Дзе ні смутку, ні страху.
Цень свой цяжка кінула ў кут,
Як даношаную апранаху.
Што там бачыцца ейным вачам?
Дзе прытулку душа шукае?
Мулка памяці.
Зябка плячам.
Чэзне. Гасне. Змаўкае. Знікае.
Колькі з вечнасці тых імглін
Ёй адведзена на развітанне?
Ветах, як падгарэлы блін,
Гаспадыні ў вакно світае...

Радаўніца...
Радавацца ці не таму,
Што радоўку тлумную адбываеш,
Што паклоны апошнія адбіваеш
Гасцяванню зямному свайму.
Радаўніца...
Рада ніца чало
Нахінуцца да ціхага ўзгорка,
Дзе палын прачынаецца горка,
Каб самоту ўбакі павяло.
Радаўніца...
Радавод даўніну
Цёмнымі апаўе каранямі.
Цень забытай душы акрыяе,
Абапершыся на труну.

У апаганены касцёл
Прыйшлі зялёныя паганцы —
Дзядоўнік, крапіва, а сот.
І не падумалі вагацца —
Так і ўраслі ў свянцоны дол.
І множацца сабе штогод
Ці прыхаджане, ці прыгнанцы.
Храм стыне з босай галавой
Пад чарапіцаю хмурынак.
Мітрэнга ў марнасці муроў
Знайшла апуджаны прыпынак.
Зарос трывогаю спакой.
Ірдзеюць, як Хрыстова кроў,
На сценах гронкі арабінак.

Як а сот, я ў зямлю сваю
Так урос
І калюча й балюча,
Каб не дацца вырваць прыблудам.
Як мароз,
Я пяшчоту сваю таю.
Аблачына ўздымае,
Як круча,
Свенціць иудам
Над брудам.
Над хлудам...