Вольга Іпатава - Ліпеньскія навальніцы

*

На ўсіх скрыжаваннях вісела: «Свабода!
Свабода ў нас для народа!»
Свабода друку? Што ж, давайце!
Пісалі ярасна шпікі,
I былі словы, як цвікі,
Што ў дамавіну забіваюць.

Усё, што лепшага наўкола —
Свабода, шчырасць і пратэст
Скажаліся ў судовы тэкст,
Заносіліся ў пратаколы.

Свабода слова? У астрогах —
У Слоніме, Лукішках, Гродна
Забітых аддавалі родным
I дараваць прасілі ў бога.

О правакатараў разгул!
І ўсё ж народнага сумлення
Нястрымнай прагай вызвалення
Даносіўся падземны гул.

*

Супраць плыні — вёслы на ўключыны.
А бязвольнага плынь панясе.
Як ішлі яны ў рэвалюцыю!
Як у казку нязнаную — ўсе.

I Пышкі*, як сцяжкі зялёныя,
На кашулях лёс вышываў.
Дэфензіва над кожным — праклёнамі,
З дзесяці адзін выжываў.

I ўсё ж у сценах астрожных,
Захлынаючыся ў барацьбе,
Усё гучала неасцярожнае,
Непадсуднае — КПЗБ!

У вузкіх вуліцах гродзенскіх білася
I гудзела, як грозны набат,
I не ўпітвалі кроў забітых
Пліты з надпісам «Магістрат»...

Узышоў над краінай распятай,
Як промень, трыццаць дзевяты...

*

Цішыня на світальных вуліцах,
Толькі сэрца агнём гарыць.
Вось да клёнаў прымоўклых туляцца
Маладосці ягонай сябры.

I блішчаць на далонях скутых
росы цёплыя, як сляза.
Выжыў ён. I прайшоў скрозь пакуты,
Каб патомкам пра іх расказаць...

Сваёй прыналежнасцю гордыя
Да няскоранай гэтай зямлі,
Адкрываем мы новы горад,
У якім да нас жылі...

* Пышкі — лясны масіў, дзе збіраліся падпольшчыкі.

Водгук рэха, як рык ласіны.
Вераснёвага лісця іржа.
Пругка ў кошыку журавіны,
Як астылыя зоркі, ляжаць,

Аб купіны ўсе ногі збіла —
Боты цяжкія ў дзесяць гадоў.
Восень стройная, як арабіна,
Загарнула мяне ў падол.

На плячы яе павуцінка —
Я прапала навек у лясах.
I заблыталіся журавінкі
У светла-русых маіх валасах.

Тут — цішыні ўтульнасць глыбокая,
Звініць пад вокнамі мінскі трамвай.
А там расціскаюць каханага ботамі
Здарова-тупыя джы-ай.

Ужо не ўстаць яму болей, здаецца,
А ён, як народ неўміручы, ўстае.
I кожны ўдар там, далёка, кладзецца
На тонкія кволыя плечы яе.

А сэрца шчыміць, а сэрца змагаецца.
Туды, на радзіму! Дні, як вякі...
I нават у сне не расціскаюцца
Маленькія смуглыя кулачкі...

Я сасню цябе, я сасню
Арыкаў сінюю глыбіню,
Вавоўны белую гарачыню,

Прахалоду блакітных гор,
Рэха дальняе наўздагон,
Радзіму бацькі майго..,

Што кліча часамі мяне
Кіргізскай песняй у сне,
Шалёнай грывай мільгне.

Буйнасць макаў у шызай траве,
Там прытульна тваёй галаве,
Там даўжэй чалавечы век...

Ад бабулі, што клікалі Вольгай,
Я імя панесла у вечнасць...
Мне яна ўяўляецца вольхай,
Што раскінула рукі над рэчкай,

Уплялася ў зямлю карэннем,
I такая ў ёй прага жывая,
Што і я, гараджанка, нярэдка
Кожнай жылкай яе адчуваю,

Калі з рэчкай зліваюся кожнай,
Калі кнігаўкай плачу ў полі,
Калі ўвосень раскінуся пожняй,
Што чужынцы не стопчуць ніколі...

Жыве ў Светлагореку Жэнька.
Дзетдомаўка Кузьміна.
А можа, яна Бажэна,
А можа, Грэтхен яна?

Ляжала мёртвая маці
Ля хутара Альтэнштос,
Дзіця загарнуўшы ў халацік
З канцлагерных сініх палос.

З якіх была далячыняў
I хто? Адказу няма.
Прывёз у дзетдом дзяўчынку
Малодшы сержант Кузьма.

Думалі ўсе — загіне:
Соскі не брала ў рот.
Сядзела нянька Аўгіння
Тры ночы над ёй напралёт.

...Жыве ў Светлагорску Жэнька
Па прозвішчу Кузьміна.
А можа, яна Бажэна,
А можа, Грэтхен яна?

Ведала тое вайна...

Мяне даўно як быццам пахавалі.
Я ж засталася ў любчанскіх барах.
Стаю сасной, мядзяная, жывая,
А побач даўні — партызанскі шлях.

Зарос травой ён. I даўно ігліца
Заслала ўсе сляды. А я жыву.
Сякуць дажджы каля магільных плітаў
Матуліну сівую галаву.