Array Коллектив авторов - Мінск назаўжды (зборнік)

Аднак неўзабаве більярд зачыніўся, на яго месцы з’явіўся бар. З танным алкаголем і вечна жывой музыкай. Там больш не было більярдных сталоў, затое засталіся з тых часоў барная стойка, зэдлікі і маленечкія сталы з лакіраванага дрэва. За гады лак пакрыўся драпінамі.

Восеньскімі і зімовымі вечарамі тут гучалі вар’яцкія імправізацыяі бопа, кул-джаза і бог яго ведае чаго яшчэ ад безыменных джазменаў.

Маленькая сцэна ў канцы залы. Змрочнае асвятленне. Цені крадуцца па сценах у цьмяным святле лямпаў. Музыкант з гітарай імправізуе на сцэне, глухія гукі барабанаў, хрыплыя галасы паўшэптам.

Павольна напіваючыся да фіналу, хістаючыся, музыканты сыходзілі са сцэны, саступалі месца іншым. Музыка не сціхала да самай раніцы. Размешчаны не ў жылым доме, бар мог сабе дазволіць бруіць усю ноч, да світання. А на досвітку тыя, хто застаўся да канца, выцякалі на вуліцу цёмнымі ручаямі.

Сюды сцякаліся самыя розныя людзі. Усе – нібы ярка запаленыя свечкі ў начным акне. Вар’яты, бадхісатвы, гарадскія падпольныя дзэн-манахі, што дасягнулі прасвятлення праз джаз і віно. Нібы густы гарадскі булён, людзі варыліся і бурлілі ў невялікім падвальным памяшканні.

Сярод сотняў людзей, з ліха насунутымі капелюшамі, сярод нядбайна апранутых моднікаў – мільгалі гарадскія багі. Святыя трушчоб, што блукаюць днём па горадзе з апаленымі крыламі. З надыходам ночы ў святле падвальных лямпаў яны ажывалі.

«Хто ад’язджаў у Мінск, хто паміраў у Мінску, хто вяртаўся ў Мінск і дарэмна чакаў, хто прыглядаў за Мінскам і сядзеў задуменны і самотны і ў рэшце рэшт сыходзіў, каб даведацца што такое Час, і цяпер Мінск пусты і пазбаўлены сваіх герояў».

Там заўсёды было пракурана, заўсёды шмат людзей, асобы і імёны якіх сціраліся з памяці ў той момант, калі за спінай зачыняліся цяжкія чорныя дзверы бара.

Жыццё праходзіла звычайна чатыры дні на тыдзень, з пятніцы па нядзелю мы ішлі туды і бавілі час да закрыцця.

Людзі выпальвалі целы знутры ў вар’яцкіх танцах, перакульваючы чарку-другую, а хтосьці і больш. Часам спыняліся, стаялі, палілі, глядзелі, пераводзілі дух і зноў уключаліся ў Тэму.

Бармен, смуглы, з чорным шчаціннем, лысы, падобны на цыгана, з завушніцай, не наліваў нічога акрамя «чыстага» алкаголю. Але калі ты прымільгаўся, стаў «сваім», мог змяшаць які-небудзь просценькі кактэйль.

Калі ўсе вывальваліся ў цьмяную і хмурную раніцу, палілі апошнюю, «шчаслівую» цыгарэту. Пара, якая падымалася ад разгарачаных целаў, у святле згасаючых ранішніх ліхтароў была падобная на расплаўлены бурштын.

Раніцай пешшу спускаліся ўніз па вуліцы, у бок Перамогі, адтуль раз’язджаліся па дамах на ранішніх трамваях.

У траўні бар зачыніўся. Ніхто не ведаў з-за чаго. Проста ў нейкі момант яго не стала. Дзверы зачыненыя.

Ці быў ён насамрэч? А можа, мы яго прыдумалі?

Успаміны падводзілі нас. Знікалі. Спярша яны гублялі выразнасць, быццам ты зняў акуляры – і ўсё стала размытым.

Потым дэталь за дэталлю знікалі зусім, сцёртыя пастаяннымі згадваннямі і «дакрананнямі».

Так рэч губляе завостраную выразнасць, калі да яе тысячы разоў датыкаешся і круціш у руках.

Калі тваё хлапчуковае дзяцінства прайшло ў двухпавярховым раёне мінскай Асмалоўкі, калі ты скончыў сярэднюю школу, адслужыў у войску і вярнуўся ў бацькоўскую кватэру, ніхто не здзівіцца твайму працаўладкаванню на піўзавод. Так тры таварышы Віця Грыб, Шура Шрот і Вадзік Перацяцька і апынуліся на заводзе, дзе сталі грузчыкамі. Грузілі, кралі, выпівалі. Грыб піў гарэлку, якую выменьваў у рабочых з завода «Крышталь». За два літры піва давалі паўлітроўку гарэлкі. Шрот піў віно. Рабочыя з вінзавода за літр піва выносілі паўлітровую бутэльку мацаванага віна. Перацяцька не займаўся абменамі, жлукціў крадзенае піва.

Самым слабым быў Віця Грыб. Ён хутка спіўся і ад гарэлкі памёр. Смерць таварыша так напалохала Шуру і Вадзіка, што яны дамовіліся кінуць піць. Каб спакусы выпіць было меней, мужчыны нават звольніліся з піўзавода і паўладкоўваліся грузчыкамі ў гастраном, які народ называе «Пад шпілем». Там сябры працавалі ажно да пенсіі. Яны расказвалі, што раз ці два на год да іх у краму заходзіў нябожчык Віця Грыб і прапаноўваў разам выпіць выменянай на «Крышталі» гарэлкі. Шура і Вадзік спужаліся толькі першы раз, а потым вельмі спакойна сустракалі прывід і тактоўна адмаўляліся ад яго прапаноў…