Леанід Лаўрэш - Працэс Сялянска-Работніцкае Грамады

Экспэрт капітан Бургарт з II Адвз. Ген. Штабу паказвае пры зачыненых дзьвярох.

Ад імя абароны забірае голас адв. Гонігпіль і просіць Суд адчытаць урадавыя нататкі сьледчага судзьдзі адносна да паказаньняў сьведкі Вышынскага Вацлава. Просьбу сваю адв. Гонігвіль матывуе так: для Суда важнай акалічнасьцю зьяўляецца ня толькі тое, што сьведка гавора, але і кім сьведка ёсьць. Вось-жа ў працэсе, які некалькі дзён назад адбыўся ў Варшаўскім Акружным Судзе, на лаве абвінавачаных заселі зачыншчыкі ня выкананага падкопу. Паміж імі знаходзіўся В. Вышынскі, ён-жа Закжэўскі, за якім былі разасланы гончыя лісты. Абарона пераконана, што В. Вышынскі ў гэнай справе і сьведка ў працэсе "Грамады" — адна і тая самая асоба.

Прак. Калапскі апануе проці ідэнтыфікаваньню Вышынскіх, але ня мае нічога проціў адчытаньня нататак. Суд адчытвае тры нататкі. З першае відаць, што баданьне было перарвана дзеля познае пары, з другой — баданьне перарвалася дзеля таго, што Вышынскі выехаў з Беластоку, з трэцяе — баданьне не магло адбыцца, бо Вышынскі выехаў з Беластоку і невядома дзе знаходзіцца. Нататкі адносяцца да 1— 5.VII.26. Па адчытаньню нататак адв. Гонігвіль асьвядчае, што зьмест гэтых нататак тым больш пераконвае абарону ў ідэтычнасьці асобаў Вышынскіх, што 29.II.26 г. быў выкрыты падкоп і ў першых днях ліпня былі разасланыя лісты. Просіць такжа Суд зьвярнуць увагу на тое, што гончыя лісты былі высланы за В. Вышынскім vel Закжэўскім (Газэта Сьледчая № 1045, паз. 18). Век і рысапіс паказваюць, што гэта адна і тая самая асоба.

Суд прыстае на прапазыку абароны і ў далейшым цягу адчытвае дакумэнты. Адчытваюцца карэспандэнцыі, набраныя на пошце да сэкрэтарыяту і да рэдакцыі. Большасьць лістаў да рэдакцыі — гэта паведамленьні аб высылцы грошы, або просьбы аб разлажэньню на раты падпісной платы.

Голас Працы №12, 23 траўня 1928.

Суд канчае разглядаць рэчавыя довады. Судзьдзі і пракуроры задаюць рад пытаньняў абвінавачаным, датычаных некаторых дробных квэстыяў. Абвінавачаныя выясьняюць. У ліку прысутнай публікі знаходзіліся на салі Суду паслы з камуністычнай фракцыі: Варскі, Бітнэр, Росяк, Гаўрон 1 Валіцкі а украінскага "Сельробу" — лявіцы.

Па загаду перарыву пас. Варскі крыкеуў па адрасу абвінавачаных: "Ад імя работніцкае Варшавы — чэсьць абвінавачаным Грамады". Ад імя Лодзі тое самае сказаў Бітнер. Ад імя ўкраінскага люду прывітаў пас. Валіцкі. Старшыня Суду загадаў выдаліць з Суду дэманстрацыйных паслоў.

Абв. Бурсэвіч, Акінчыц гавораць, адказываючы на пытаньні пракурора, што аніякімі грашмі ад "Kominternu" не распараджаліся і ніколі ня былі каранымі за камуністычную дзеяльнасьць.

Старшыня Суду абвяшчае, што судовае сьледзтва кончана і Суд прыступае да выслуханьня прамоваў старон: пракуратуры і абароны. Старшыня Суду зьвярнуў увагу, што прамовы будуць адбывацца пры адчыненых дзьвярох, за выняткам квэстыі канфэрэнцыі ў Гданску. Кожная старана, як толькі захоча гаварыць аб ёй, мусіць папярэдзіць Суд, каб Старшыня мог зачыніць дзьверы. Хто не падпарадкаваецца яго загаду, той будзе пазбаўлены слова.

Голас Працы №12, 23 траўня 1928.

У суботу скончыўся судовы правод.Старшыня Суду заяўляе, што прамовы старон будуць адбывацца пры адчыненых дзьвярох, за выняткам мамэнту гданскае канфэрэнцыі.

Голас забірае прак. Раўзэ.

Прамова пракурора Раўзэ. Высокі Суд! У змаганьні, якое адбываецца на бел.-літ. землях не вядома, хто паканае, ці дзікі Усход, ці культуральны Захад. Высокія судзьдзі, вы судзіце сёньня тых палітычных дзеячоў, якія кіраваліся на Усход. Людзі, седзячыя на лаве абвінавачаньня, абвінавачваюцца ў зарганізаваньні сьпіску з мэтай выкліканьня аружнага паўстаньня. Людзі гэтыя забавязаліся перад суседняй дзяржавай, каб атрымаць яе помач.

Расейская рэвалюцыя выказала супярэчнасьць інтарэсаў места і вёскі. Выказала, што пралетарыят места ня зможа перабудаваць грамадзкага ўстрою бяз помачы вёскі. Згэтуль ідзе высілак, каб узгодніць працу места з вёскай. У 1923 г. паўстае "Krestintern" — сялянская міжнародная арганізацыя. Адсюль, як сцьвердзілі сьведкі Бабіч і Гурын, бярэ свой пачатак дзеяльнасьць "Грамады" і N.Р.Chł. V камуністычны інтэрнацыянал кажа зьвяртаць пільную увагу на нарадавасьцёвыя пытаньні. Рэзультатам гэтага змаганьня — злучэньне белар. земляў з Радавай Расеяй. Гэткае становішча занялі кіраўнікі Грамады. Сцьвердзілі гэта сьведкі Бабіч і Гурын.