Леанід Лаўрэш - Працэс Сялянска-Работніцкае Грамады

Сьв. — я даў слова не казаць, хто гэта мне гаварыў.

Адв. Сьмяроўскі: а пан жа прысягаў сказаць усё?

Сьв. — Ніколі гэтага не скажу.

Абв. Антановіч — сьведка казаў, што я быў да 1922 г. у Расеі, а ці не адбіралі вы ў мяне беспадстаўна ў 1920 г. пры бальшавіках зямлі, як ад гандляра, не працоўнага элемэнта? Сьведка прызнаецца, што адбіралі.

Сьв. Маліноўскі, канфідэнт, кажа аб Антановічу і нічога новага да справы ня ўносіць.

Сьв. Высоцкі Каз. абшарнік, кажа аб Антановічу, які быў актыўным грамадзістам. Сьведка няраз зьвяртаўся да Антановіча, каб ён сваю працу пакінуў і гразіў, што ў праціўным выпадку ён зробіць ўсё, што можа, каб Антановіча пасадзіць у турму.

Адв. Сьмяроўскі — ну і што ж зрабіу пан, што мог?

Сьв. — зрабіў.

Адв. Сьмяроўскі, — а што сьведка зрабіў?

Сьв. — гэтага ніколі не скажу.

Адв. Сьмяроўсхі — дык вольна мне дадумвацца, хто пан такі?

Сьв. — не адказвае.

Сьв. Коўшыц Сымон — быў войтам у Лябёдзкай гм. і заўважыў труднасьці пры спаганяньні падаткаў. Вінцук Салыга належаў да "Грамады" і арганізаваў гурткі на абшары гміны. У воласьць прыходзіла многа белар. газэтаў, але яны, на падставе распараджэньня старасты, зьніштажаліся.

Сьмяроўскі — усе беларускія газэты нішчыліся? Сьведка спахватываецца і кажа, што распараджэньне датычылася толькі газэтаў сканфіскаваных.

Сьв. Боровіч, пал. у кастрычніку зьявіўся да сьведкі нейкі чалавек, які цьвердзіў, што на адным сходзе гуртка ў Княгініне Антановіч казаў аб злучаньні ўсіх беларусаў і аб падатках, як і аб тым, што "Грамада" атрымлівае грошы ад Расеі. Дысцыпліна сярод грамадаўцаў была вельмі моцная.

Антановіч: ці чулі, як на ўсіх сходах казаў, што праца Грамады ёсьць легальнай?

Сьв. — Так.

Сьв. Толстыко Міхал — сам паведаміў паліцыю аб сходзе ў в. Жарах, на якім Антановіч казаў аб неплачэньні падаткаў. Прысутных па гэтым сходзе было каля 50 асоб.

Адв. Сьмяроўскі — ці сьведка ведае каго з тых, хто быў на гэтым сходзе?

Сьв. — не.

Адв. Сьмяроўскі — а дзе сьведка жыве?

Сьв. у в. Церашках, 9 вёрст ад Княгініна.

Сьв. Пугала кам. пал. Вялейскага пав. Вучань Белар. Гімназіі Хоўчык арганізаваў гурткі. На павятовым зьезьдзе ў Вялейцы, на якім быў прысутным і пасол Тарашкевіч, старшынёю пав. камітэту быў выбраны Антановіч. Заўважыў, што да Грамады ішлі і камуністы. У лютым 1927 г. атрымаў вядомасьць, што нейкая асоба прынесла з заграніцы 2.000 даляраў, з якіх Антановіч атрымаў 50, а рэшту павятовы камітэт Грамады.

Адв. Эттінгэр — на якую акцыю былі асыгнаваны гэтыя 2.000 дал. — на палітычную ці на шпіёнскую?

Сьв. — ня ведаю.

Адв. Сьмяроўскі — дзе знаходзіцца тая асоба, якая дала пану інфармацыі аб 2.000 даляраў?

Сьв. — На вольнасьці. З гэтае прычыны адв. Сьмяроўокі просіць Суд паклікаць гэтую асобу ў характары сьведкі. Суд адмаўляе, матывуючы сваю адмову тым, што гэта асоба ёсьць западозраная ў шпіёнстве і да выясьненьня пазастане на вольнасьці,

Адв. Сьмяроўскі пратэстуе проці гэтак далёка ідучага агранічэньня правоў абароны; тут у Судзе ёсьць канкрэтнае абвінавачаньне Антановіча ў атрыманьні грошы з заграніцы, там-жа, на вольнасьці, знаходзіцца асоба, якая можа высьветліць гэтую справу і якая ня можа быць паклікана на Суд дзеля таго толькі, што ў прышласьці можа быць арыштавана.

Свьведка сцьвярджае далей, што сябры "Грамады" плацілі даволі значныя сяброўскія складкі (ад 5-10 зл.). Здараліся выпадкі, што паасобныя сябры ўносілі і па 100 зл.

Абв. Акінчыц: ці ўдалося сцьвярдзіць, што гурткі ўтрымлівалі адносіны з бальшавіцкімі ўладамі?

Сьв. — Канкрэтнага нічога ня ведаю.

Акінчыц просіць Суд сцьвярдзіць, паказаньне сьведкі ў судзьдзі сьледчага, дзе ён выразна казаў, што бальшавікі выкідывалі грамадоўцаў ізноў да Польшчы.

Акінчыц — ці ўдалося пану выкрыць істнаваньне "bojówek" і аружжа ў грамадаўцаў?

Сьв — не.

Тарашкевіч: скуль сьведка ведае, што я быў на пав. зьезьдзе ў Вялейцы?

Сьведка — я гэтага ня ведаю.

Абв. Тарашкевіч просіць Суд зьвярнуць увагу на паказаньні такіх сьведак, якія аб фактах, ня меўшых ніколі месца, кажуць пэўна, што яны былі.

Сьв. Шадзінскі Ян — пал. быў на сабраньні ў в. Ліпках, на якім прамаўляў Антановіч. Ён каваў толькі аб белар. школах, асадніках, вялікіх падатках і патрэбе легальнае барацьбы за лепшую долю.

Сьв. Яцэвіч быў на сабраньні ў в. Гасьцілаўцах, на якім абв. Салыга чытаў праграму "Грамады". Была мова і аб мэтах, але сьведка не зразумеў, што гэта мае азначаць. Апрача гэтага, Салыга казаў аб патрэбе бел. школаў, падкрэсьліваючы адначасна, што ён не працуе за бальшавіцкія грошы, а толькі за свае.