Леанід Лаўрэш - Працэс Сялянска-Работніцкае Грамады

Сьв. Суднік — войт Мірскае воласьці апірае свае паказаньні аб шкадлівай дзейнасьці Міськевіча на інфармацыях, якія яму давала паліцыя. Аб тым, каб Грамада намаўляла не плаціць падаткаў ня чуў ніколі, а тым больш аб адарваньні ад Польшчы.

Голас Працы №1, 14 красавіка 1928.

Адв. Дурач просіць Суд паклікаць сьведкаў, якія не зьявіліся на гэты дзень, а паказаньні якіх могуць мець вялікую вагу.

Сьв. Паўловіч Марыя працавала ў 1926-27 г. у Белар. Банку. Бугальтарам быў Коўш, які прыходзіў у Банк штодзень. Р. Астраўскі, дырэктар Банку, працаваў звычайна ў Банку ад 1-3 гада. Аперацыі праводзілі супольна дырэктар, бугальтэр і касір; ніхто з іх самастойна не мог правесьці ані аднэй апэрацыі. Ніякіх вымаганьняў што да палітычнай арыентацыі сяброў ня было. Духоўныя асобы таксама былі сябрамі Банку і некаторыя мелі значныя ўклады, як напр. Васілеўскі. Даходы Банку былі вельмі малыя і не пазвалялі навет акуратна выплачываць пэнсію служачым, якая ў дадатку была зусім нязначная (ад 55 і да 100 зл. ў месяц). Справаздачы пасылаліся да Ізбы Скарбовай. Часта адбываліся рэвізіі. Усялякія пастановы зацьвярджаў агульны сход сяброў. Многа іх было выключана, бо ня ўносілі грошы. Вялікіх сум ня ўплывала. Сябрамі Банку зьяўляліся б. пас. Рагуля і сэн. Назарэўскі.

Адчытваюцца паказаньні сьв. Буські Арк. і Кузьміча. Першы кажа што да БСР "Грамады" сяброў прынімалі вельмі асьцярожна, каб не дапусьціць камуністаў. Другі ў сьледавацеля сцьвярджае, што яго ў паліцыі білі да няпрытомнасьці, што яго паказаньні дзеля гэтага ня згодны з праўдай.

Сьв. Цясельскі Улад. пал. гавора, што аб. Кузьміч закладаў гурткі, скардзіўся на вялікія падаткі, якія, па яго словах, трэба было-б перанесьці на паноў. Часта зьвяртаўся да знаёмых палякоў з пытаньнем, "чаго вы тут сядзіце, гэта-ж ня ваш край".

Сьв. Ян Ціхан ведае абв. Гоцьку Кляўдыю, як дзеячку з БСРГ. Ня чуў аднак-жа, каб яна калі агітавала за няплату падаткаў.

Сьв. Дэмбінскі Ян, пал. кажа аб жыўнасьці, якую зьбіралі пад кіраўніцтвам абв. Кузьміча для палітычных вязьняў. Пры рэвізіі ў Кузьміча знайшоў адозвы, пісаныя ім, з якіх, пасьля адчытаньня Судом, вынікае, што Кузьміч заклікаў сяброў "Грамады" Наваградз. пав. памагчы арыштаваным грамадзістам Навагр. і Стаўпецкага пав.

Сьв. Фэцак Балес., асаднік, сцьвярджае, што "Грамада" высоўвала антыпанствовыя лозунгі, намаўляла народ непаслухацца польскіх уладаў. Спаткаўся з дзеяльнасьцю абв. Гоцькі Клаўдыі і Кузьміча. Аб маніфэстацыі ў Карэлічях, якая адбылася 8.ХІ.26 г., ведае ад аднаго сябры "Грамады", які, будучы пьяным, пашоў на гэтую маніфэстацыю. Прозьвішча яго сказаць ня можае, бо гэта быў канфідэнт.

Сьв. Гішчук Яээп, пал. кажа аб сабраньні гуртка, на якім прамаўляў абв. Кузьміч. У канцы прапяялі бел. народны гімн і разыйшліся спакойна.

Сьв. Красінскі Ст. гм. сэкр. кажа, што абв. Гоцька Кляўдыя агітавала, каб не плацілі падаткаў, лаяла ўрадоўцаў, дамагалася белар. школы, хаця ў Карэлічах і была ўтраквістычная. Ведае аб гэтым ад свайго пам. Ціхана. Старшыя Суду адчытывае паказаньне Ціхана і сцьвярджае, што Ціхан сьведцы нічога не казаў.

Абв. Гоцька Кл. сцьвярджае, што ў 1926 г. ніякай школы польск. — бел., аб якой казаў сьведка, ня было і што яна дамагалася як раз утраквістычнай.

Сьв. Крэт, пал. кажа аб "судах трох", якія быццам меўся арганізаваць Цэнтр. Сэкрэтарыят Грамады. Ведамасьці аб гэтым мае ад канфідэнтаў. На пытаньне адв. Гонігвіля, ці "Суд трох" распачаў сваю двейнасьць, адказвае, што так, але, хто быў суджаны, ня ведае.

Сьв. Кузбэк, аф. вывяд. К. О. П., Акінчыц, Падліпская, Станкевіч Едв., Троска Ап. нічога новага да справы ня ўносяць.

Сьв. Пашковскі Анупрэй ня ведае, ці абв. Кузьміч вучыўся ў Камуністычнай школе, ці сам вучыў на камуністычнай тэрыторыі.

Сьв. Слома, асаднік, 6.XI.26 г. чуў сьпеў інтэрнацыяналу каля Карэліч. На маніфэстацыі ў Карэлічах (8.XI.26 г.), бачыў два чырвоныя сьцягі з надпісамі, якіх якіх не памятае.

Голас Працы №1, 14 красавіка 1928.

Сьв. Якубоўскі Яз. асьпірант на абшары м. Горадні меў дачыненьне з "Грамадой" 3 разы:

1) быў на справаздаўчым мітынгу, які адбыўся ў Алякшыцах (каля Горадні), на якім было каля 5 000 людзей. Мітынг адбыўся пад адкрытым небам. Прамаўляў пасол Валошын, як гаворыць сьведка, вельмі востра, называючы паліцыянтаў "pachołkami Piłsudskiego" і падбураў людзей, якія пачалі ўзбраяцца ў палкі і каменьні, пабілі паліцыянта Кутыбу і другога, прыпёршы да муру, патурбавалі. (Мітынг быў у дзень кірмашны);