Леанід Лаўрэш - Працэс Сялянска-Работніцкае Грамады

Адв. Бабянскі. А ці з рацыі гэтага ня было якіх забурэньняў?

Сьв. не.

Старшыня суда. Ці ня было забурэньняў у часе прымусовага сьцягваньня падаткаў?

Сьв. Адпор быў роблены майму заступніку. Справа гэта ўжо ў судзе. Штось падобнае было і з сэквастратарам.

Судзьдзя Едзэвіч. Ці падаткі былі тады надта высокія?

Сьв. Не. Людзі прапівалі грошы, а падаткаў плаціць не хацелі.

Адв. Этынгер. Ці сьведка сам ня меў нядоімкі?

Старшыня. На гэта пытаньне сьведка можа не адказываць. Сьведка з гэтага і карыстае.

Пракурор Калапскі. Што пан чуў аб прыгатаваньні да паўстаньня?

Сьв. Казалі людзі, што можа быць дрэнна. Марыя Гаскевічанка (кандыдатка сьпіску №37 у 62 вокр.) цешылася, што Грамаду зьліквідавалі, казала, што калі б не зьліквідавалі, дык вясной было-б праліцьцё крыві.

Сьв. Хлябовіч — войт Валожынскай вол. гаворыць аб проціпадаткавай агітацыі. Спатыкаўся у воласьці з такімі адказамі: "што ты цяпер возьмеш, калі ўжо прыехаў беларускі сэквэстратар". Далей гаворыць сьведка аб беларускай прэсе, пасыланай на вёску бясплатна.

Абв. Рак-Міхайлоўскі: Якія часопісі прысылаліся, грамадаўскія ці розныя.

Сьв. розныя і ўсе дарма.

Далей сьв. Вінцэнт Кіслы, абвінавачаны за належаньне да КПЗБ. Як і Бандровіч, адмаўляецца ад сваіх паказаньняў у сьледчага судзьдзі, бо даў іх пад націскам паліцыі. Суд сцьвярджае разьбежнасьць у паказаньнях ранейшых і цяперашніх. Адмаўляецца ад таго, што належыў да КПЗБ і сцьвярджае, што належыў да "Грамады".

Старшыня. Чаму належыў да "Грамады"?

Сьв. жыцьцё змусіла. Толькі "Грамада" бараніла нашы інтарэсы.

Старшыня. А КПЗБ?

Сьв. Ня ведаю.

Сьв. Вінцэнт Казакевіч так сама абвінавачаны ў тым, што належыць да КПЗБ. Ад закідаў гэтых адмаўляецца і, як папярэднія два кажа, што ў сьледчага судзьдзі даў паказаньні, што належыў да КПЗБ толькі таму, што пры "баданьнях" паліцыя біла. Тая самая гісторыя паўтараецца пры паказаньнях сьв. В. Шаўлюка, Пётры Шаўлюка, Тодара Высоцкага і Мацея Залеўскага. Усе яны абвінавачваюцца ў тым, што належалі да КПЗБ і усе цяпер адмаўляюцца ад гэтага і ад сваіх паказаньняў у сьледчага судзьдзі, сцьвярджаючы, што паліцыя іх біла, чаму яны і змушаны былі даць такія паказаньні. Адзін з іх навет (ня помню толькі каторы) зрабіў як бы рэчовы доказ сваіх паказаньняў: выняў хустачку з кішэні, харкануў кроўю і сказаў, што гэта насьледкі баданьняў і турмы, што ён сухотнік і што праз некалькі месяцаў яго ня стане, а таму ня мае чаго больш баяцца.

Сьв. Пшэзьдзецкі кам. пастарунку ў Валожыне. Гаворыць аб акцыі "Грамады" і КПЗБ і аб награмаджэньні аружжа.

Адв. Гонігвіль. Колькі аружжа знойдзена ў Грамадаўцаў?

Сьв. не памятаю.

Адв. Гонігніль. Якое аружжа знойдзена: рэвольвэры ... стрэльбы ... бомбы ... а можа і гарматы?

Старшыня — каліласка такіх пытаньняў не задавайце, гэта ж не балаган.

Адв. Гонігвіль тлумачыцца.

Адв. Сьмяроўскі. Скуль пан ведае што знойдзены пулямёт належыў да "Грамады"?

Сьв. Гэтага я ня цьверджу.

Сьв Сьлізь кажа, што быў на канфэрэнцыі КПЗБ у Маладэчне. Там чуў, што Тарашкевіча называлі нацыянальным камуністам. Кажа, што часьць грошаў, сабраных на палітычных вязьняў, пераказаў КПЗБ.

Адв. Сьмяроўскі. Чым пан займаешся?

Сьведка, маю краму.

Адв. Сьмяроўскі. Маеце справу?

Сьв. за рабунковы напад сядзеў ад 16/V/1923 г. да 18/V/1925 г.

Адв. Сьмяроўскі. А ў справе прыналежнасьці да КПЗБ справы ня маеце, бо прызналіся-ж вы, што належалі да КПЗБ, сьведка выкручваецца. Урэшце выясьняецца, што сьв. быў канфідэнтам паліцыі.

Пасьля адчытаньня паказаньняў адсутнага сьв. Вільчынскага — камэнданта паліцыі Валожынскага пав. паседжаньне на гэты дзень зачыняецца.

Воля Працы, №5, 28 сакавіка 1928.

Дзень гэты пачынаецца дапросам віленскіх адвакатаў: Чэрніхава, Міцкевіча і Родзевіча, як сьведкаў. Адвакаты гэтыя ў свой час баранілі беларусаў у палітычных працэсах. Ходзіць аб тое, каб устанавіць, ці была ў гэтых адвакатаў спэцыяльная канфэрэнцыя, маючая на мэце ўстанавіць таксу за абарону абвінавачаных і арганізаваць абарону лепш, пад кіраўніцтвам адв. Родзевіча, які меў назначаць іншых адвакатаў дзеля абароны ўсіх спраў "Грамады" і Грамадоўцаў. Перад дапросам успомненых сьведкаў варшаўскія адвакаты, уваходзячыя ў склад абароны падсудных, дэманстратыўна пакідаюць салю суда.

З паказаньняў сьв. адв. Чэрніхова высьвятляецца, што на канфэрэнцыі ён ня быў, але ведаў аб існаваньні таксы. Адв. Міцкевіч кажа, што быў на канфэрэнцыі ў адв. Родзевіча, здаецца, што была ўстаноўлена такса ганарараў, здаецца, што была падзелена праца між адвакатамі тэрыторыяльна. Прапазіцыя аб канфэрэнцыі выйшла здаецца ад б.п. Сабалеўскага.