Сяргей Грахоўскі - І радасць i боль

A пілаваў. Хоць без надзеі
Свой цяжкі крыж цярпліва нёс,
Каб толькі у штрафным кандзеі [ 1 1 Кандзей (жаргон) — штрафны ізалятар. ]
Не завяршыўся горкі лёс.

Я ж не паспеў ні стаць на ногі,
Hi завяршыць кірунак свой,
Калі казённыя дарогі
Таптаць пагнаў мяне канвой.

Тады пайшла на «пільнасць» мода,
I ўсё вышуквалі часцей
Уяўных ворагаў народа,
Ix матак, жонак i дзяцей.

На ўсіх адразу не хапала
Аховы, камер i замкоў,
Hi перасылак, ні каналаў,
Hi лагераў, ні руднікоў.

Тут «вынаходцы» ў захапленні
Падалі смела галасы,
Што трэба ўзяць у ачапленне
Заводы, шахты i лясы.

Ix зверху блаславілі «шышкі».
I разгарнуліся ж яны:
Цягнулі дрот, стаўлялі вышкі
I... палучалі ардэны.

Вось у такое ачапленне,
Не знаю, па чыёй віне,
Валіць бярэзнік, драць карэнне
Зімой прыгналі i мяне.

Вядуць. Пілуй з апошняй сілы,
Пот залівае, як рапа,
За пайку, лапці, i бахілы,
I целагрэйку да пупа.

I я хадзіў вось так прыбраны,
На шэрых шчоках мох парос,
Гнаіліся на целе раны,
Ад сцюжы аблузаўся нос.

Ёсць i ў бядзе свае няшчасці:
З'ясі паёк, то — без пайка,
Бо можна з голаду прапасці,
Калі не маеш кацялка.

Хоць бы які: бляшанка з дужкай,
Глячок, з якога пi i eш,
Калі здабудзеш лыжку з кружкай.
Дык да вясны i дажывеш.

А што вясной? Вясна-красуня
Падсцеле цёплае травы,
Падкіне шчаўя, грыб падсуне,
З'ясі, глядзіш,— яшчэ жывы.

A ўзімку строчыць зноў заявы
I скардзіцца тутэйшы люд,
Што ix судзіць не мелі права
Hi тройка, ні закрыты суд.

Але ж з «яжовых рукавіцаў»
Не вылузацца, хоць памры...
Заявы ж нашыя ў сталіцу
Ідуць да гэтае пары.

А каб дайшлі, дык хто б заўважыў,
Сумленна хто б разгледзеў ix?
Адзін найбольш на свеце важыў
I вырашаў усё за ўсіх.

A ў нас надзеі не згасалі,
Бо верылі яму усе,
Ды аптымістаў тых спісалі
За вахту з біркай на назе.

I я пісаў сабе i людзям,
Бо ўсе надзеямі жылі,
Што некалі нарэшце будзе
Закон i праўда на зямлі.

A найвялікшы між вялікіх
Усіх народаў i вякоў
Гартаў дакладныя падлікі
Яму адданых мердвякоў

I толькі не звяртаў увагі,
Што там пісаў жывы шкілет,
I пакідалі дахадзягі
З надзеяю агорклы свет.

Калі ж вайна бядой крывавай
Ішла па нашай старане,
Я кожны дзень пісаў заявы,
Каб узялі на фронт мяне.

Прасіўся я ў штрафную роту
I марыў днём i уначы
Пра тую страшную работу,
Дзе гінуць, каб перамагчы,

Каб у крутой віхуры бою
Усім паклёпнікам назло
Мне змыць уласнаю крывёю
Віну, якое не было.

Але аслеплі i аглухлі
Даўно за сценамі муроў.
Надзеі светлыя патухлі
Ў мяне i у маіх сяброў.

Ніхто ні разу не паверыў
I не зрабіў насустрач крок.
Наадварот,— на нашы дзверы
Другі павесілі замок.

А мы усе для Перамогі
Сіл не шкадуючы жылі,
Пракладвалі ў тайзе дарогі,
Калолі тоўстыя камлі

На шпальнік i на ружбалванку,
Забыўшы ўласную бяду,
Грузілі з вечара да ранку
I засыналі на хаду.

Спытаеце: «Ці не кляпаеш?
Навошта тая даўніна?»
Не, калі крыўду не зламаеш,
Цябе зламае зноў яна.

Былі ў нас вера i цярпенне,
Але мне сняцца i цяпер
Развод, канвой i ачапленне,
Аўчарка дзікая, як звер.

Пілую,— чуркі, чуркі, чуркі,
Кладу паленіцаў рады,
З дзесятнікам гуляю ў жмуркі
За міску поснай баланды:

Саскроб адмеціны з паленняў,
Душу запляміўшы сваю,
Часова страціўшы сумленне,
Што здаў учора, зноў здаю.

I ўсё ж не раз бяда страчала:
Сачыў дзесятнік з-за куста,
Тады кандзей, ды выручала
Часамі i мяне туфта.

Туфта — для кожнага удача:
У зводках множацца нулі.
Вось за такія справаздачы
Начальству прэміі былі.

Без круглых лічбаў не пахваляць,
Без гучных рапартаў — скандал,
Дзялянку без туфты не зваляць,
Не пракладуць нідзе канал.

Туфта усім была патрэбна:
Начальства прэміі грабе
I, быццам дыфірамб хвалебны,
Загад чакае на сябе.

Так кар'ерысты i дзялягі
Займалі важныя пасты,
Ад лесасекі да ГУЛАГа
Былі ўсе творцамі туфты.