Сяргей Грахоўскі - Суровая дабрата

Хлопцы пазіралі на яго і ледзьве стрымлівалі рогат.

— Ну, артыст! Чысты Фрыц, га? — дзівіўся Іван Чуклай.— Не, так у мяне не выйдзе.

— Можа, і сапраўды Фрыц. Прозвішча ж не наша,— азваўся хлопец са старобінскага атрада.

— Сам ты Фрыц. З дзіцячага дому ён. А прозвішча яго цяпер Севераў,— запярэчыў Чуклай.

— Ён такі Севераў, як ты Іваноў,— не сунімаўся старобінскі.

— А як жа, я і ёсць Іваноў.

У ранішнім змроку падышлі да Заброддзя. Мясцовыя хлопцы павялі партызан да хат, у якіх спалі паліцаі.

Корж з «камендантам» спыніліся каля дома солтыса і пастукалі ў шыбу. Убачыўшы высокае начальства, солтыс кінуўся ў сенцы, загрымела завала, шырока расчыніліся дзверы.

— Проша, проша, паночкі,— мармытаў разгублены солтыс. А раз'юшаны «камендант» нешта крычаў па-нямецку. Калі выкрычаўся, «перакладчык» пераказаў солтысу, чым абураны пан «камендант».

— Дайдакуеце тут, абібокі і здраднікі! Самагонку смокчаце ды спіце да паўдня, а партызаны, што хочуць, тое і робяць у вас пад носам. Мы прыехалі на барацьбу з гэтымі бандытамі. Пан камендант загадвае зараз жа на трывозе сабраць усіх паліцэйскіх. На зборы даю дваццаць хвілін.

— Я, я, цванціг мінутэн,— пастукаў па шкельцу гадзінніка «камендант».

Солтыс засоўваў калашыны штаноў у шырокія халявы, нацягваў суконны курцік і ніяк не мог уцэліць у рукаў, мітусіўся і мармытаў:

— Я іх ментам падыму, панове. У тую ж хвілю. Што з імі зробіш: жлукцяць пяршак, па ўдовах валочацца ды спяць да паўдня. Хоць бы вы іх трохі прыструнілі. Не слухаюцца, басата!

— Пра-ву-чым! Таму і прыехалі,— суцешыў солтыса суровы «перакладчык», і яны ўтрох найшлі ўздоўж вуліцы. Солтыс грукаў у вокны і загадваў: «Пан камендант патрабуе зараз жа на збор. Пры поўнай баявой. Хутчэй, хутчэй, лежні!» І ішоў да наступнай хаты. А заспаны паліцай, падпяразваючыся на хаду, адразу з парога трапляў у абдымкі да партызан, узнімаў угору рукі і, калоцячыся, енчыў: «Браточкі, не сіраціце дзетак. Ile сам я, дальбог, не сам. Сілком, гады, загналі».

Раптам у апошняй паліцэйскай хаце грымнуў стрэл, пачуліся крыкі і валтузня. Корж перадаў солтыса «каменданту», а сам кінуўся ў хату. На падлозе качаліся партызаны Сымон Данілевіч і Раман Быкаў, а з-пад іх вылузваўся здаравенны паліцай і крычаў жонцы: «Сякераю іх, сякераю антыхрыстаў». Жанчыну на дрывотні перахапіў Нордман і паставіў побач з солтысам. А Корж так ухапіў паліцая за нос, што той за ім пабег, як цяля на павадку.

На світанні ўсіх паліцаяў у Заброддзі абяззброілі і ўзялі пад варту, вінтоўкі склалі на сані і рушылі ў вёску Чырвонае возера.

Пры дарозе ў калгасным гумне сяляне малацілі жыта. Афіцэра на чале атрада паліцаяў заўважыў солтыс, кінуўся насустрач, выцягнуўся і далажыў:

— Малоцім збожжа для адпраўкі вялікай Германіі.

«Камендант» крычаў нешта з падручніка для сямігодкі, а ў «перакладзе» гэта азначала:

— Пан камендант абураны вашай бяздзейнасцю. Каля вёскі арудуюць партызаны, а вы баіцеся з хаты нос выткнуць. Колькі ў вас гэтых абібокаў? Зараз яга сабраць усіх і выйсці разам з нашым атрадам па барацьбу з ляснымі бандытамі.

— Вінаваты, пан камендант. Паліцэйскіх 28, а ўзброена толькі 20. Астатнія яшчэ не маюць вінтовак. Зараз усіх збяру ў школу.

— Вінтоўкі здасце, а замест іх атрымаеце аўтаматы,— кіўнуў Корж на фурманку са зброяю з Заброддзя.

Солтыс, як падмецены, ірвануўся збіраць у школу сваё «войска». Хутка ўсе былі ў вялікім класе. Каля сцен станавіліся прыезджыя «паліцаі».

Угневаны «камендант» падышоў да стала, нервова ляпаў па далоні скураною пальчаткаю і нешта крычаў.

— Пан камендант выказвае вам недавер,— «перакладаў» Корж.— Як вы дапусцілі такое мноства партызан у сваіх лясах? Сёння пачынаем рашучую аперацыю супраць бандытаў. Зараз жа строем ідзіце да калгаснага гумна, там замест гэтых ламачын атрымаеце новую аўтаматычную зброю і пакажаце, дзе хаваецца зброд нейкага там Камарова.

Унурыўшыся, паліцаі пайшлі да аселіцы. Там іх чакалі ўзброеныя людзі з белымі павязкамі на рукавах. Раптам «перакладчык» занепакоіўся: здалёк заўважыў Бандэраўца. Загадаў жа яму не вытыркацца да канца аперацыі. Мікіту Іванавіча — партыйнага работніка — у раёне ведаў, бадай, кожны. А ён, відаць, не ўтрымаўся. Тут яго і пазнаў хтосьці з чырвонаазёрскіх паліцаяў і памкнуўся ўцякаць. За ім кінуўся другі. Уцекачоў спынілі трапныя партызанскія стрэлы.

Раптам «камендант» голасна і выразна загадаў:

— Рукі ўгору, здраднікі! Скласці зброю! Усім лажыцца!