Багдановіч, даруй,
Што ў цябе мы вучыліся мала —
Мы да Коласа йшлі чарадой,
Нас выводзіў у людзі Купала.
Багдановіч, пачуй.
Як знясіленым лебедзем слова —
Беларускае слова! —
Над магілаю кружыць Стральцова.
Багдановіч, вартуй
Кожны крок наш і рух недарэчны...
Хай загадка твая
Застаецца загадкаю вечнай.
Нарэшце зразумеў — Купала мёртвы.
Яго няма, вачэй няма і слёз.
Ёсць толькі шал уласнае аорты,
Ёсць толькі ім пазначаны мой лёс.
Ёсць толькі спеў падманнай маладосці
I будучыні кволенькі абрыс...
I тое ёсць, што ўласныя пазногці
Я да крыві праз гэты верш абгрыз.
I з усяго, вялікага-малога.
Мяне чакае шлях адзін — да Бога...
Я не нашу крыжа і не малюся
I раз на год наведваю царкву,
Ды лёс Хрыста, пакутнага Ісуса,
Таксама як і доля беларуса —
Адзін і той вянок на галаву!
З двара свайго, з казённага парога
Да Бога шлях, як да сябе самога.
Мы ў сваім чужыя.
Янка Купала
Сто англій і дзвесце францый
Ніякай сваёю сілай
Не зробяць з мяпе эмігранта,
А наша жыццё зрабіла.
Паўсюль, ідучы па Мінску,
Бачу сцяну глухую,
Бо ні здалёку, ні зблізку,
Таго, што хачу,— не чую.
Прайду праз усе райкомы.
Аптэкі, заводы, кавярні,
Кнігарні і гастраномы,
Міліцыю і казармы;
Праз кожную плошчу, завулак,
Кватэры, з якіх не пратураць,—
Дзе ж роднаму слову прытулак?
Няўжо толькі ў літаратуры?
Няўжо толькі ў ёй — адхланне,
Магчымасць адна — не памерці...
Тыраж у любога з выданняў
Па эмігранцкай мерцы!
I гэтакія ж тым часам
З'яўляюцца сціпла, нягучна
Напаўбеларускія класы
Па дзесяць-дванаццаць вучняў...
Даволі вярэдзіць раны!
I без таго заўважаю —
Глядзяць, як на эмігранта,
На мяне, калі размаўляю.
Адкуль? З якой рэзервацыі?
З якой Беларусі такой?
Эх, вечная эміграцыя
На радзіме сваёй.
Я памятаю — настаўніцы голас
Быў. як біблейскае адкрыццё:
«Зямля сырая — фальклорны вобраз.
Зямля сырая — само жыццё...»
Не разумеў я ў тое імгненне
Ні сам гэты вобраз, ні голас яе...
Гады за гадамі —
I вось разуменне
Пятлёю навісла, дыхнуць не дае:
Добра, калі зямля сырая,
Добра. ляжаць у зямлі сырой,
А на Палессі зямля сухая —
Як жа ж ляжаць у зямлі сухой?!
Зямля як попел, зямля як сажа...
Мёртвая глеба труну абляжа...
Мове — на злом. душы — на пагібель.
Не наракаючы болей на лёс,
Я паміраць паеду ў Егіпет,
Там — гаварылі — аазісы ёсць.
Амаль дакументальнае апавяданне з уступам і неабходнымі тлумачэннямі
УСТУП
Красавік 1919 года. Гародня. Горад спешна пакідаюць вайсковыя часці былой кайзераўскай Германіі. Адыход немцаў вельмі ўстрывожыў стваральнікаў БНР. У ноце міністра беларускіх спраў літоўскага ўрада Язэпа Варонкі, накіраванай германскаму генеральнаму ўпаўпаважанаму ў Літве пану Цымерле, сказана: «...нямецкае войска пакідае... Гародню, пасля чаго польскія легіёны думаюць заняць Гародню і знішчыць усю работу беларускіх арганізацый... Беларускія вайсковыя часці... могуць выступіць супраць палякаў. Каб не лілося лішняе крыві, нямецкае войска павінна яшчэ на нейкі час застацца...»
Цымерле адказаў, што па ваенных меркаваннях адыход з Гародні «неабходны і адпавядае патрабаванню маршала Фоша, які, 25-га студзеня 1919 г. патрабаваў вольнага праходу для польскага войска праз Гародню і далей для змагання з бальшавізмам...»
27 красавіка белапалякі займаюць Гародню і тое, чаго небеспадстаўна баяўся міністр Я. Варонка, адбылося — у горадзе пачалося вынішчэнне ўсяго беларускага.
Нейкі незразумелы парадокс гісторыі ў тым, што, «змагаючыся з бальшавізмам», легіянеры Пілсудскага называлі бальшавікамі і... афіцэраў І-га Гарадзенскага Беларускага палка.
Пра маладога афіцэра з гэтага палка маё апавяданне.
Ты малады і без прычыны —
З чаго б твой розум ні схацеў —
Смяешся, а тваю дзяўчыну
Кахае польскі афіцэр.
Не ведаеш нягоды гэтай,
Ідзеш, любуешся сабой
I беларускія газеты [ 1 1 З пачатку 1919 года ў Гародні выходзіла пяць беларускіх газет: «Бацькаўшчына», «Беларусь», «Зорка», «Родны край» і «Беларускі народ». Апошняя выдавалася на дзвюх мовах: беларускай і рускай. Пасля акупацыі горада белапалякамі гэтыя газеты былі закрыты.
]
Чытаеш на сцяне любой.
Читать дальше