Леанід Дранько-Майсюк - Тут

Дзве розныя постаці паядналі ў сабе родны край маленства з чужым краем сталасці. Яны ляцелі нада мной, і блакітная трысцінка прызнання пад іх крыламі набывала голас — жыць на чужыне, маючы ў сэрцы радзіму, немагчыма без таго, каб у гэтае ж сэрца не ўваходзілі сокі чужой зямлі, каб душа была замкнёная і мела нейкае асобнае існаванне.

Мае сябры таксама пачулі гэты голас, і мы разам паразважалі пра магчымасць «асобнага існавання душы». З нейкага філасофскага трактата, мне, дарэчы, невядомага, яны па памяці працытавалі: «Ці існуе душа асобна — чэшская, нямецкая, французская? Не, гэты падзел выдуманы шавіністамі. Шавінізм узнік па разліку эгаістычнага мозга і вельмі рацыянальнага падыходу. Існуе толькі адна душа, і яе нельга падзяляць, як авечак на пашы. Як існуе гравітацыя адна для ўсіх, так існуе адна душа».

Блакітная трысцінка вяла сваю мелодыю далей — з душой, што ўсялілася ў цела, прыйшоў да чалавека талент людскасці, і ў ім галоўнае — пачуццё любові. Душа зрабіла цела маральным, пазбавіла яго жывёльнага заспакаення.

Людзі ва ўсе вякі змагаліся, змагаліся супраць душы або за душу. Супраць душы змагаліся зброяй, за душу — словам. У наш час да зброі далучылася розных гатункаў звыштэхнізацыя. А да слова — нічога, акрамя новых слоў. У выніку — змаганне супраць душы перайшло ў татальнае паляванне. Яно, то бачнае, то нябачнае, існуе паўсюдна і для пэўнай часткі чалавецтва ператварылася ў форму існавання з уласцівым ёй мысленнем.

Магчыма, гэтае мысленне не заўсёды агрэсіўнае, але ўскормленае халодным розумам яно заўсёды накіравана супраць мастацтва, супраць душы.

Сапраўднае мастацтва клапоціцца аб адным, каб розум чалавека залежаў ад яго душы. Калі ж адбываецца наадварот, то мастацтва вымушана фіксаваць такую з'яву як грамадскую хваробу.

Агульнавядома, што менавіта розум, не ўраўнаважаны душой, забяспечваў гісторыю трагедыямі. Хваравіты розум роднасны і нацыяналізму. Вытручваючы любоў да чужога, нацыяналізм робіць брыдкім і сваё.

Наіўная блакітная трысцінка...

Ці паверыць хто, што ты — матэрыялізаваны дух спевака? Што ты паміж дзвюма ягонымі пасмяротнымі постацямі, як слова люблю паміж нацыянальным і агульналюдскім.

Забэйда-Суміцкі піколі не аддзяляў сваё нацыянальнае ад агульпалюдскага. Менавіта спадчыннае пачуццё агульналюдскасці і рабіла яго беларускім спеваком.

Ён спяваў на многіх мовах свету і быў зразумелы любой аўдыторыі, бо ў кожнай з гэтых моў, як неабходнасць, прысутнічала беларуская інтанацыя.

2 лістапада 1967 года ў лісце да літоўскага музыказнаўцы Вітаўтаса Повіласа Юркштаса Забэйда-Суміцкі так вось ацаніў свае канцэрты: «Яны інтэрнацыянальныя. Сваімі канцэртамі імкнуся абудзіць найлепшыя пачуцці ў слухачоў. Хачу, каб людзі шанавалі і любілі адзін аднаго, каб жылі мірна і прыязна».

Я думаю пра талент спевака, бачу ягоныя пасмяротныя постаці, чую блакітную трысцінку і пачынаю любіць гэты сумны вагон, і нават стомленая хада кантралёра-ўкраінца пачынае мне падабацца... Нехта з пасажыраў пачаставаў кантралёра трускалкамі. Трускалкі ва ўсходняй Славакіі буйныя і да краёў налітыя празрыстай спеласцю. Яны як запаленыя навагоднія свечачкі. Кантралёр прайшоў міма, трымаючы ягады ў папяровай вазе. Ён, здавалася, страціў ранейшую пільнасць і забыўся на каменны позірк бога парадку. Цяпер ужо і гэты чалавек меў рэальную радасць і зусім не баяўся ўяўнага пакарання.

Пачаліся горы, і мне вельмі хацелася, каб штосьці адбылося раптоўнае, неверагоднае, што перашкодзіла б нашай далейшай вандроўцы.

Мы сышлі з цягніка і пераселі на аўтобус. Татры былі побач, і мае сябры малітоўна глядзелі на неба. Я цішкам пасмейваўся з іх, упэўнены, што хараство Славакіі, як і любой краіны, не ў небе, а на зямлі.

Горны трамвайчык даставіў пас да Strubske Pleso — адсюль і ўзыходзяць на Саліску. Металічна пакрэктваючы на крутых пад'ёмах, трамвайчык сваім грымучым дашкам разбудзіў самую бліжэйшую з хмараў. Яшчэ сонная, яна, вядома, незадаволена адгукнулася громам, а пасля суцешыла мяне даволі спорным дажджом. З вышыні гары метэаслужба паведа-міла, што пачынаецца моцны вецер, таму падымацца наверх небяспечна. Ланоўку адключылі. Вось і здарылася тое раптоўнае і неверагоднае, чаго я так прагнуў.

Але ў маіх сяброў імгненна выспеў повы план. Яны вырашылі не марудзячы спусціцца ўніз, аб'ехаць Саліску на аўтобусе і зрабіць пад'ём з больш, на іх думку, зацішнага месца.

Дождж то дужэў, то цішэў, то хвілінай здавалася, калі аўтобус апынаўся ў тунелі, зусім пераставаў. Мы прамінулі Стары Смаковец і яшчэ нейкія станцыі, што самотна прыціхлі пад халоднымі лапамі дажджу. Горныя станцыі былі падобныя на маленькія хутары, гаспадары якіх часова пакінулі сваё жытло, напалоханыя разнамоўным нашэсцем альпіністаў.