Аляксей Карпюк - Сучасны канфлікт [Аповесць, франтавы дзённік, не зусім гродзенскія гісторыі]

Магчыма, які-небудзь мужчына са страшнай хваробай стаяў тут вось у парку, гэтаксама глядзеў на лебедзяў, і гэтаксама яго тачыў чарвяк...

Добрыя параўнанні!

Ат, запішу іх, і што? Што гэта зменіць, што мяне ўратуе?.. Чорт з імі, з параўнаннямі, гіне і не такое.

Зрэшты, чаго вешаю нос, завошта сябе так лаю?! Я ж тут вінаваты найменш. Мяне ашукалі, я — ахвяра даверлівасці. Ішлі дні, месяцы, гады, а я ўсё не бачыў свету, не меў адпачынку і не ведаў ніякіх гульняў. З-за работы нават не меў калі і пахварэць, як іншыя людзі. Зрэшты, гэта была не праца ў звычайным сэнсе, а нейкі бег у хуткім тэмпе. Я дасягнуў таго, чаго мараць дасягнуць,— ап'янення, і знайшоў у гэтым шчасце. А ці знайшоў?

Напэўна знайшоў.

Ды нават і ў гэтым павінна быць мера: я ж меў хатнія абавязкі, звязаны быў з жонкай, сям'ёй. Але ж ці была мая праца і для Іры тым самым? Калі мяне акрыляла творчасць і ад захаплення я не бачыў і свету, ці была яна акрыленай, ці было добра ёй? Не магу сабе дараваць дубяной жорсткасці, з якой, кахаючы жонку, я не то баяўся, не то лічыў заганным адклікацца на яе радасць ды падтрымаць у гэтым.

«Косця, пахвалі мяне, хоць за што-небудзь!..»

У гэтым я бачыў капрыз і адштурхоўваў яе. Бо ў мяне, мабыць, і праўда няма «слыху» на стан душы людзей, як не бывае ў іншых — да музыкі ці паэзіі.

Як толькі мы пажаніліся, перад Новым годам Іра прынесла дамоў вазачку з крышталю і вінавата ды сарамліва папрасіла:

— Косця, падары мне яе на Новы год!

Я нават аслупянеў ад здзіўлення. У сям'і, у якой я вырас, ніколі нічога нікому ніхто не дарыў. I цяпер з майго пункту гледжання гэта была непатрэбная трата грошай, распуста, глупства, капрыз мяшчанкі, пра які хоць ты нікому не гавары. З літасцівым здзіўленнем яе папракнуў:

— Няўжо ты такая маленькая?!

— А-ай, не хачу думаць пра тое, якая я, а ты ўсё роўна мне падары! — ужо настойліва заявіла яна, і давялося здацца.

Якое ў чалавека павінна быць адчуванне самотнасці, як яму павінна быць адзінока, каб гэткім чынам рабіць сабе прыемна?! Я ж, дубіна, выпадак скарыстаў, каб некалькі год упікаць жонку ды тлумачыць, чаму ў нас заўсёды не хапае грошай.

Нарадзілася Марынка. Аднойчы малая забрудзіла ножку. Іра магла працягнуць руку да вады і спаласнуць, але жонка макнула ватку ў адэкалон і сцерла пляму. I ў гэтым я не ўбачыў гульні, фантазіі маці, якая дзіця бачыць нават са стужкай, што яшчэ купіць, са шкарпэткамі, якія яшчэ малому звяжа, са шклянкай малака, якую малое яшчэ толькі мела выпіць. Ва мне загаварыла практычнасць мужыка. На жонку надта абурыўся ды накрычаў, бы ў казарме ротны старшына на свайго салдата, калі хлапец перад звальненнем у горад краем коўдры пачысціць боты. Гэты факт я доўга прыпамінаў і не раз выкарыстоўваў, калі не было ў нас грошай.

А ўся гісторыя «са свежай рыбай»? Як я тады аднёсся да здарэння? Выпадак той якраз і быў прэлюдыяй да ўсяго, што здарылася пасля.

9.

Ці ж толькі з жонкай я сябе так паводзіў? Ці ж не абыходзіўся дакладна гэтаксама і са сваёй маці, а потым і таварышамі? Усіх блізкіх гатовы быў зрабіць слугамі сваіх жаданняў і выдумак.

Зрэшты, ці я адзін такі? Мала вучоных, вынаходнікаў, якія з-за сваіх ідэй, з-за захаплення працай гэтаксама не бачаць белага свету? Пачытай пра Талстога. У самыя дынамічныя моманты творчага ўздыму ён здаваўся найбольш манатонным, нудным і бурклівым маўчуном, аддаваўся ўвесь сваім творам. Для чаго існуе на свеце гэты парадокс?!

Скрозь дрэвы мільгае чорны лімузін. Ведаю яго. Шафёрам у ім — Сяргей, мой сусед па кватэры,— павёз на працу галаву раёна. Начальства паехала з дому надоўга. З'явіцца толькі ноччу, калі дома ўсе будуць спаць. Ва ўзнагароду за стомленасць сваёй палавіны, як кампенсацыю чуласці і ўвагі ён у абед прышле Сяргея з машынай, каб жонка з'ездзіла сабе на рынак, у паліклініку або да краўчыхі.

Нядаўна ўсіх людзей у горадзе ўразіла трагедыя. Яшчэ даволі малады мужчына і бацька траіх дзяцей, не п'яніца і не распуснік — паважаны ў вобласці чалавек, вярнуўся з работы дамоў, замкнуўся ў ваннай і павесіўся на трубе. Папаўзлі здагадкі, перашэпты. Ці не было і ў яго нешта падобнае? Ці з-за ап'янення дзейнасцю не ўпусціў і ён нешта з асабістага жыцця, а потым гэтаксама спахапіўся, ды — позна?!

Палічы, колькі суды маюць работы з-за сямейных трагедый?!

Няўжо пры поўнай адданасці працы немагчыма пазбегнуць таго, каб не быць адарваным ад сям'і, няўжо нельга паводзіць сябе разумна, не крыўдзіць блізкіх? Гэта ж здаецца такое простае і лёгкае — няўжо трэба паўтараць памылкі бацькоў?