Аляксей Карпюк - Сучасны канфлікт [Аповесць, франтавы дзённік, не зусім гродзенскія гісторыі]

Выгляд чалавека часта яшчэ нічога не гаворыць аб ім самім — у гэтым я пераканаўся даўно. Таго, што бачу, мабыць, надта мала, каб знайсці адказ на свае пытанні, каб скласці поўную думку аб маім саперніку.

— Заходзьце, калі ласка...— з той жа разгубленасцю кажа гаспадар паспешліва ды адступае ўбок.

— Дзякуй!..— кажу, адчуваючы ўсю смешнасць нашай галантнасці. Аднак я нізашто не адмовіўся б ад вонкавай стрыманасці ды шаблоннай формы ветлівасці — покуль што ў ёй мой ратунак.

Узнімаемся па лесвіцы: гаспадар наперадзе, я — за ім. З бакоў на паліцах стаяць нейкія бутэлькі, слоікі, скрыначкі і скрынкі. Надараюцца ідэальныя ўмовы адпомсціць свайму мучыцелю,— стукні з усяго маху унь гэтай бутэлькай ад шампанскага ў патыліцу, каб ён скаціўся па сходках!.. Аднак не хапаю ні бутэльку, ні што іншае, што трапіла б у рукі. Не дазваляе гэтага зрабіць, мабыць, тая самая прычына, што калісьці на дуэлях не дазваляла пэўнай катэгорыі людзей выкарыстаць момант ды піхнуць шпагу пад рабрыну праціўніку, калі той знячэўку паварочваўся спіной ці спатыкаўся. Ды завялікае гора ў мяне, каб біцца мне тут з гэтым франтам.

I яшчэ.

Іра дагэтуль была мне вяршыняй прыгажосці і жаночага абаяння. Калі ж ёй стаў блізкім гэты чалавек, нейкім чынам мая сімпатыя перайшла і на яго. Глупствам здаліся мне самалюбства, абурэнне і злосць у параўнанні з фактам — яна ж яго кахае, я чытаў пра гэта ў яе пісьме! Адчуваю сябе ўжо як бы непаўнацэнным абармотам. Не хапае ўжо не адвагі, а — рашучасці. Здаецца, не маю маральнага права лезці з ботамі ў нешта тонкае і далікатнае, што няўлоўна цяпер існуе паміж гэтым, са стрыжанай галавой, ды Ірай.

Уваходзім нарэшце ў пакой. Стараючыся не спатыкацца са мной вачыма, гаспадар прапануе:

— Сядайце...

Сядаю пад сцяну і разглядваюся.

Прасторная двухпакаёвая кватэра заможнага халасцяка. Каляровы тэлевізар, а на ім — транзістарны прыёмнік. Вялікая бібліятэка ўздоўж сцен. Пад шафай з кніжкамі — гантэлі. Пятнаццацікілаграмовыя, у тры разы большыя за мае! — адзначаю не без зайздрасці ды лаўлю сябе на тым, што ўсё яшчэ шукаю нешта такое, каб мой сапернік выглядаў хлюпікам, пачварай, мярзотнікам і монстрам. Покуль што бачу толькі беспарадак у кватэры, але не большы за той, які бываў у мяне, калі я, студэнт, жыў у інтэрнаце.

Каб авалодаць сабой, гаспадар гэтым часам, не паднімаючы галавы, нібы прыбірае ў пакоі. З канапы, з крэслаў хапае рознакаляровыя часопісы з загалоўкамі, надрукаванымі лацінскім шрыфтам, з фатаграфіямі на ўсю вокладку ладных жанчын у купальніках ды шпурляе на этажэрку. Адтуль —перакладвае на журнальны столік, совае на кніжныя паліцы, а фатаграфіі з амаль голымі дзяўчатамі стараецца прыкрыць ад мяне.

«Ну-ну, прыбірай, прыбірай! Колькі ты будзеш так прыбіраць!,. Усё роўна не выкруцішся — ад размовы нікуды не дзенешся!..»

Нечакана мяне апякае здагадка:

«I яна тут бывала?!. Напэўна! Спатыкаючыся, яны тут гаварылі і пра мяне?! Што-о?..»

Раптам адчуваю сябе чалавекам, які адышоў ад кампаніі, але спахапляецца, што ў яго моцна парваны ззаду нагавіцы, а праз дзіравыя шкарпэткі бліскаюць пяткі. Аднак я ўпершыню зайшоў да саперніка і мушу адагнаць пабочныя думкі ды браць ініцыятыву ў свае рукі.

— Ну, то што будзем цяпер рабіць? — стрымана кладу рукі на стол.

— Аб чым вы? — дзівіцца ён з фальшывай нявіннасцю ды ўзнімае галаву.

— Я вам не дурань, не разыгрывайце!

На маім баку закон, прынцыпы маралі, якімі звычайна кіруецца грамадства. Гэта я разумею, адчуваю і выкарыстоўваю са злараднай прыемнасцю. Сваю правату выказваю ўпэўненым тонам голасу, позіркам, якога не адводжу ад гаспадара, і нават тым, як сяджу за сталом, як гляджу.

— Так і будзем маўчаць?

— Гаварыце, слухаю...

— Вам няма чаго, вы — цаца?!

— Дакажыце, калі маеце што!— паціскае незалежна плячыма.

Фраза мяне непрыемна коле і расчароўвае. Я нават лепш прыглядаюся: ці не здалося мне? Не, не здалося. Ён нават яшчэ раз нібы спакойна паціскае плячыма.

— О-го, ты ба-ачыш?! — вырываецца ў мяне мімаволі.

— Што «о-го»? А вы дакажыце фактамі! — паўтарае зноў.

Гэта справу мяняла. Ён зараз напомніў мне клішэ фатаграфіі, якое акунулі ў праявіцель, і вось вырысаваліся на ім контуры, твар, а за тым і ўсё астатняе, што вызначае чалавека.

Я не раз чуў у міліцыі, як злоўлены злачынца кідаў: «Што-о, па-вашаму, я — укра-аў? А дзе вашы доказы? Вы мяне злавілі за руку? Спачатку за руку злавіце, тады будзем і гаварыць, бо інакш — я вам пакажу!..» I не раз бачыў, як розныя махінатары за фармальныя кручкі таксама стараліся схаваць свае брудныя справы.