Аляксей Карпюк - Сучасны канфлікт [Аповесць, франтавы дзённік, не зусім гродзенскія гісторыі]

Чалавек мяне кранае. Пачынае сябе лаяць, што не ўдзяляў яму ўвагі, і знаходжуся ў стане трызнення.

— Уладзімір Макаравіч, у грудным інстытуце шмат новага? Цікавыя ў вас там людзі?

Урач уздыхае:

— Розныя!.. А ўчора аднаго хірурга-хулігана нават вытурылі адтуль!.. Але таленаві-іты-ы, бадзя-ага-а, столькі адкры-ыццяў зрабіў!

— То і ў вашай прафесіі могуць быць хуліганы?

— Разумееце, калі ў мяне памрэ чалавек на стале, я тыднямі не знаходжу сабе месца. Нават у сям'і ў мяне жалоба!.. А гэты пачаў аперацыю, хворы пад пажом сканаў, а ён ужо крычыць: «Хутчэй нясіце другога!» Памёр другі — і ён: «Трэцяга сюды!..» I трэці памёр... Але ж таленаві-іты, як той чорт! Колькі ён новага ўнёс у аперацыю сэрца! Штук восем кніжак пра свае адкрыцці ўжо выдаў, ды якія — пайдзі ў кніжныя магазіны ды знайдзі іх!.. Па яго метаду ўратавалі не адну тысячу людзей! Яго ў Англію выклікалі на паўгода!..

Хірурга эмоцыі давялі да такой стадыі, што хворыя ў яго сталі трупамі для доследаў.

Стараюся, як магу, выпытаць у сябра пра тое, што мяне цікавіць. Эмоцыі і мне дапамагаюць. Раптам адчуваю, якім зрабіўся хітрым, цярплівым, настойлівым, і ў выніку сябра працягвае дзяліцца вопытам:

— Аднойчы выклікаў мяне следчы, каб я даў яму заключэнне аб адной арыштаванай. Няшчасная кабеціна ўчудзіла ліха ведае што. Праўда, на гэта былі ў яе свае прычыны. П'яніца-муж з яе надта здзекаваўся. Жонка старалася, як магла, адвучыць яго ад гарэлкі, ужывала розныя спосабы і сродкі, але — усё дарэмна. Тады суседкі параілі яшчэ адзін спосаб — самы правераны, цётка вырашыла яшчэ і яго выпрабаваць. Калі муж зноў прывалокся п'яным ды стаў буяніць, кабеціна паклала свайго няўдалага на ложак ды прывязала ручнікамі. Раніцой п'яніца прачнуўся ды папрасіў пахмяліцца. Няшчасная кабеціна кажа: «Зараз ты ў мяне пахмелішся! Так цябе пахмялю, што больш ніколі не захочаш!..» Завязала яму рот, прывалакла з сяней тачыла — давай тачыць сякеру і прыгаворваць: «Мучыў ты, злыдзень, мяне дваццаць гадоў, праз цябе не магла данасіць ні адно дзіця, ні дня, ні ночы не мела спакою, але цяпер разлічуся за ўсё! Маліся!» Жанчына накінула мужу на вочы хустку і лёгка ўдарыла па лобе валёнкам. Муж адразу і богу душу аддаў. Яна — у крык! З плачам прыляцела ў міліцыю ды пра ўсё расказала. Я следчаму адразу і заявіў: тут профіль не мой, а — неўрапатолага, бо забіла алкаша не кабеціна, а самыя звычайныя эмоцыі страху стэрарызаванага і вінаватага чалавека.

Ліха на яго, як усё атрымліваецца!

А можа быць і наадварот. У вайну цяжка паранены лётчык аднойчы пасадзіў з намі на аэрадром машыну, упэўніўся, што ўсе ў ёй цэлыя, жывыя, ды толькі тады памёр!

Відаць, самыя магутныя эмоцыі могуць узбудзіць інстынкт мацярынства.

Адправілася Люба Гарошка з партызанамі на заданне. Зіма, усе перамерзлі, стаміліся і згаладнелі. Пры пераправе лодку льдзінамі перакуліла, ды абладаваную вінтоўкамі, патронамі, гранатамі, толам маладзічку адразу пацягнула ў ледзяную твань. Рэшткамі сілы яна ўстрапянулася, вынырнула, трапіла галавой у дно лодкі і — зноў патанула. Болей не было ні магчымасці, ні жадання ратавацца. Адразу захлынулася ды адчула, што траціць прытомнасць — канец. Але тут раптам перад вачыма паўстала светлая галоўка дачкі, успомніла пакінутую ў старой малую, жахнулася — што будзе са Святланкай?! Ад гэтай думкі партызанка адразу апрытомнела.

Аж за чацвёртым разам, ужо з поўнымі лёгкімі вады, яна з усім ладункам на плячах нарэшце выплыла, паказалася паміж ільдзін. «Люба, Макарэвіч, лезь да нас!» — узрадаваліся таварышы, хапілі яе за мокоы каўнер ды ўзвалаклі на абсмоленае дно да сябе. Даплыла яна з хлопцамі так да берага і толькі тут дазволіла сабе такую раскошу — самлець.

Мая мама была даволі здаровая жанчына, ды памерла недарэчна. У апошні час я назіраў у яе апатыю, яна страціла да ўсяго цікавасць, бо галоўная мэта яе жыцця — дзеці к таму часу вывучыліся, пажаніліся, павыходзілі ў людзі, мала яе і наведвалі. Мама адчула сябе сярод нас як бы лішняй, а тут надарыўся выпадак пазбавіцца ад зямных клопатаў: выйшаў са строю нейкі вінцік арганізма. Не дапамаглі ні ўрачы... ні лякарствы, ні бальніцы, і ўступіў у дзеянне адвечны механізм прыроды — самаліквідацыя з-за непатрэбнасці! Самае трагіка-мічпае тое, што калі б у той момант, як яна злягла, здарылася няшчасце са мной, з братам ці з сёстрамі, то ў ёй абудзіліся б эмоцыі, якія мабілізавалі б яе сілы, ад чаго напэўна мама выздаравела б ды дапамагла б катораму-небудзь з нас, як гэта рабіла заўсёды ў цяжкі час...