Аляксей Карпюк - Сучасны канфлікт [Аповесць, франтавы дзённік, не зусім гродзенскія гісторыі]

— Нават вялікі Эйнштэйн сцвярджаў, што адкрыццё можа наступіць не як вынік лагічнага мыслення. Шырока вядомыя выпадкі, калі той ці другі вучоны прыходзіў да вырашэння складаных тэарэтычных праблем...

Армянін пачынае абзац паціху. Паступова яго пракураны голас мацнее. Праз хвіліну сіплы бас напаўняе аўдыторыю і даходзіць да такога крэшчэнда, што ты нікуды не можаш падзецца, ужо глядзіш выкладчыку ў рот з трывогай. Яму не хапае паветра, бедны, становіцца на наскі туфляў, вочы лезуць аж на лоб...

I ўжо заміраюць аўтаручкі над канспектамі. Адкладваюцца газеты ды часопісы, а дзесяткі пар вачэй насцярожваюцца з трывогай. Выкладчык падскоквае, курчам жывата збірае рэшткі паветра і апошнімі дыхамі канчае фразу.

У зале ад аблягчэння варушацца людзі.

Вельмі яскравы тып. Толькі куды яго выкарыстаць?

Ага, Макарэвіч — курсант, адну дысцыпліну ў іх выкладае такі самы армянін у чырвоным світэры...

Трэба яго абавязкова запісаць — як знайду потым. У калідоры празвінела.

11.

Курсанты хлынулі на перапынак.

У тым жа ўзнёслым настроі, не чуючы пад сабой ног, плыву за ўсімі ў калідор і я. Гэта не школа, не інстытут. Прыехалі мы сюды не на кароткі час, узросту ўсе саліднага, таму сярод курсантаў знаёмства вонкавае. Узбуджанасць яшчэ больш аддзяляе мяне ад людзей. Сябры паўстаюць перада мной, як сілуэты. Для студэнтаў сённяшнія курсанты — поўныя таямнічага арэолу і мудрасці асобы, а для мяне — звычайныя людзі са сваімі недахопамі.

Унь казахскі псіхолаг катае з паперы шарык, каб запусціць у лысіну суседа — сябра з Уфы.

Грузінскі аўтар папулярных артыкулаў у «Технике молодежи» таямніча ўсміхаецца і нешта шэпча на вуха вучонай з Гродна — прыгожай, элегантнай брунетцы ў тым узросце, калі жанчыны асабліва ўмеюць падабацца, бо паспелі добра вывучыць свае козыры.

Петразаводскі таварыш у акулярах — курсавы філосаф — сабраў грамадку і развівае новую тэорыю.

Малдаванка бегае па паркеце ды ўважліва цікуе: стараецца адгадаць, якое ўражанне выклікае ў мужчын яе новая прычоска.

Смуглы іранец падпёр сцяну, тупа глядзіць у даль ды абыякава чакае званка.

А вунь ляціць з блакнотам у руцэ да тэлефона аўтар кніжкі па псіхалогіі; апрача дзелавітасці, у яго ледзь прыкметнае шчаслівае ззянне твару, вачэй, якое бывае толькі ў таго, хто мае поспех у людзей ды ўпэўнены, што ўсе яго прызнаюць.

Самы ж малы ростам новасібірскі вучоны ходзіць ад кампаніі да кампаніі, спрабуе расказаць анекдот, ды ад яго адмахваюцца, як ад назойлівай мухі.

Дакладна так маглі б сябе паводзіць настаўнікі ў час перапынку на семінары ці на любых курсах па павышэнні кваліфікацыі. Пра загадчыкаў сталовых нічога не ведаю, жыцця іх не назіраў, таму Любу Гарошка трэба зрабіць настаўніцай...

— Станкевіч, да начальства!— крычыць стараста. Даводзіцца ісці ў канцылярыю. Там нас чакае той самы выкладчык. Ты глядзі, аднак ён адчуў, што з усяе аўдыторыі я найлепш яго разгадаў — у вачах армяніна нешта ліслівае.

— Вы зможаце выступіць на семінары? — пытаецца мяне вінавата.

Я магу выступаць адно тады, калі грунтоўна падрыхтуюся. Сядзець зараз ды пісаць даклад, марнаваць час якраз цяпер — злачынства!

— Не надта...

— У яго — творчае натхненне!— заступаецца за мяне стараста не то жартам, не то ўсур'ёз.

— Ацэнку за даклад буду ставіць, як за экзамен! —заахвочваў армянін.

Гэта азначае, што ў канцы семінара не трэба прасіць у разанскай Машы канспектаў, перачытваць нудныя падручнікі, што абрыдлі мне дастаткова, калі быў яшчэ студэнтам...

— На якую тэму? — цікаўлюся асцярожна.

— Вы — чалавек эмацыянальны, таму выбірайце тэму сабе па густу!

— ?!

— Няхай даложыць аб працэсе творчасці і натхнення! —загараецца стараста.

— Ліха яго ведае, мо паспрабаваць?

— Смялей! Пашукайце толькі выказванняў па гэтым пытанні ў класікаў!

— Цытат ён назбірае больш за іншых! — іранізуе стараста.

Армянін іроніі не заўважае:

— Да наступнай лекцыі паспееце?

— Пастараюся...

— Тады лічым — дамовіліся!

У аўдыторыю вяртаюся незадаволены і ў той жа час абрадаваны: пісанне рамана ўдалося адцягнуць яшчэ на нейкі час. Вельмі ж прыемна заставацца ў стадыі пошукаў, мар і хвалявання.

12.

Дык што ж такое творчасць? Ліха яго ведае! Каб не было ў гэтым сакрэтаў, усе парабіліся б артыстамі, мастакамі, пісьменнікамі. Таямніца гэта і для мяне. Магу толькі, як іншыя, падвесці да гэтай таямніцы. Святой. Складанай. Глыбокай. Незразумелай...