Аляксей Карпюк - Сучасны канфлікт [Аповесць, франтавы дзённік, не зусім гродзенскія гісторыі]

Расце матэрыяльны ўзровень чалавека. Клопаты аб сям'і паступова бярэ на сябе грамадства, дзяржава, і ўсё больш чалавек вызваляецца ад турбот, а перыяд змагання аднаго партнёра за другога ў рамках адной пары расцягваецца. Што ж, продкам нашым не было калі высвятляць адносіны — іх займалі праблемы хлеба, жылля, мажлівасць спаткання з драпежнікам. Аднак і зараз трапляюцца людзі, для якіх усё жыццё — цярпенне.

От бы вывесці ў кнізе такіх, як Іра: яны ні ў дзяцінстве, ні цяпер не маюць спакою. А які з яе цудоўны чалавек і маці — сардэчная, клапатлівая, старанная, сумленная, якая з яе чысцёха... Што — нявытрыманая? Характэрная жаночая рыса!.. Мне часта падабаюцца ў ёй гэтыя выбухі спантанныя!..

Правёўшы мужа, яна там недзе зараз паклала дзяцей спаць, паплакала, вядома, паперажывала ды села рыхтавацца да ўрокаў, а пасля — правяраць сшыткі. Потым будзе зашываць, мыць, скрабці, чысціць, сушыць. Яшчэ загляне ў якую-небудзь кніжку. Наставіць будзільнік і... Раніцой настроіць на цэлы дзень малых ды адправіцца ў школу.

Гэтак — дзень у дзень! Звар'яваць можна. Застаўся нейкі жаль у душы да Іры, крыўда за тое, што нагаварыла столькі глупстваў? Ну і што, перажыву! Жыццё ў яе — бы на перадавой.

У будзённых клопатах такіх гаротніц убачыць добрае і вялікае надта цяжка, бо яно пакрыта штодзённай турботай, губляецца ў дробязных капфліктах. Аднак чаму ж не паказаць і ў гэтым гераізм, адданасць справе, прыгажосць?

Паспрабую зрабіць гэта потым. Усё залежыць ад таго, як пойдзе гісторыя Макарэвічаў.

У чамадане ляжыць папка з матэрыяламі. Толькі цяпер успамінаю, там — паперка з апавяданнем знаёмага.

У ліпені 1941 трапіў ён у віленскі лагер палонных. Немцы іх вадзілі ачышчаць савецкі склад з кажухамі. Гітлераўцам тэрмінова спатрэбіліся баракі склада, а немцы былі так упэўнены ў хуткай перамозе, што кажухі здаліся ім зусім непатрэбнымі: цэлы тыдзень палонныя вывалаквалі іх на двор, складвалі ў сцірты, аблівалі бензінам і... палілі.

Сярод зняволеных размяшчу і Паўла.

У мяне — амаль гатовы раздзел з перажываннямі героя ў першы тыдзень няволі! Вось мой Макарэвіч валочыць кажухі разам з іншымі і дзівіцца: дзе ж нямецкая гаспадарлівасць, эканомнасць, руплівая прадбачлівасць? У гэты момант падыходзіць да іх франтаваты вартавы ды самаўпэўнена кажа:

«Паліце, паліце гэтае смецце, усё роўна да зімы — рускім капут!»

Ад думкі, што мяне чакае новы твор і рабочы ціхі пакой, дзе застануся сям-насам з маімі героямі ды вобразамі, мяне разбіраюць знаёмыя дрыжыкі. Пачынаю спяваць. Рабіць гэта можна і без гукаў. Мпе падабаецца спяваць ва ўяўленні пад стук колаў у дарозе, у аўтобусе, пад шум вады з кранаў у лазні, і тады ў мяне атрымліваецца надта здорава. Вось і зараз выводжу мысленна фантастычнай прыгажосці мелодыі.

З цемры выскачылі агні. Праз хвіліну іх становіцца многа. У моры святла паказваюцца будынкі — карпусы цукровага завода. Выбягаюць з купэ мае суседкі ды прыпадаюць да акна. Толькі цяпер разглядаю, што яны даволі звычайныя дзяўчаты. Гэта мне ўжо столькі гадоў, калі кожная маладзенькая дзяўчына здаецца прыгажуняй.

— Во, тыя дамы — я будавала! I тыя парніковыя рамы! — паказвае сяброўцы рыжаваценькая таўстушка.— А там унь — наш завод! Тут — бальніца! Гэты будынак — кантора. А вось адсюль як пачнуць ісці цукровыя буракі, так да самай вясны!

— З горбаў, што ляжаць?

— Яшчэ іх няма — не навязлі! Там ляжыць вапнавы камень. Яго ў цукар дабаўляюць.

— Каб цяжэйшы быў? — жартуе нехта з калідора.

— Не-е! — абураецца таўстушка.— Каб быў белы. Яго мелюць, разбаўляюць содай на малако...

— З каменю можна малако зрабіць?

— Мо-ожна!

— Гм, не ведаў!..

Добры дыялог. Шкада, не выкарыстаеш у гісторыі з Макарэвічам. Мо спатрэбіцца іншым разам, трэ абавязкова запісаць... Памяць маю слабую, нічога ёй не давяраю, усё заношу ў блакноты. Яны заўсёды са мной і розныя: для дыялогаў, для фактаў, для замалёвак з натуры...

Неўзабаве дзяўчаты з чамаданамі выходзяць. На іх месца ўносіць чамадан нейкая дама.

Нас цяпер двое.

Сярэдніх год жанчына знімае плашч, кладзе на верхнюю паліцу матрац ды збіраецца туды лезці.

— Што вы, што вы, кладзіцеся на маё месца, а наверх палезу я! — уступаю незнаёмай сваю паліцу.

— Дзякуй,— кажа абыякава.— Здаецца, і другая ніжняя свабодная, не трэба наверх узнімацца і вам.

— А і праўда! — бяруся пераносіць сваю пасцель. Жанчына вяртаецца з туалета пераапранутая ўжо, кладзецца на коўдру ды бярэ кніжку. На ёй кофта без рукавоў, распушчаная русая каса, молада завернутая на грудзі. Ува мне абуджаецца якаясьці нездаровая клапатлівасць аб ёй. З перабольшанай стараннасцю аглядваю акно: