Аляксей Карпюк - Сучасны канфлікт [Аповесць, франтавы дзённік, не зусім гродзенскія гісторыі]

— Гэта вы-ы, Канстанцін Мікалаевіч?!— шэпча ўзрадаваная.— Ой, як добра, што вы ўжо вярнуліся! Бо я даўно збіралася да вас, каб пахваліцца!

— Калі ласка, з прыемнасцю раздзялю з вамі радасць. Мо кажыце цяпер?

— Ой, ведаеце, я пасябравала з адным маладым чалавекам! — пачынае з захапленнем.

— Віншую.

— Ён так клапоціцца, так дбае пра мяне!..

— Гэта рэдка бывае сярод мужчын цяпер. Вельмі рады за вас...

— Ой, каб вам толькі змагла расказаць, які ён сардэчны, які чулы, уважлівы, шчодры, шляхотны, высакаро-одны!..— думае хвіліну — падбірае новыя эпітэты.

Што яна вярзе?!

На самай справе дзяўчыну зачараваў аболтус. Ён — гуляка і хам, ды казалі, што ў горадзе мае сабе яшчэ некалькі жонак. Да Юлі прыходзіць, каб нажэрціся, выцыганіць грошай, і тады бедная Юля лётае па ўсіх сямі паверхах інтэрната, пазычае. За вочы дзяўчыну ўсе шкадуюць, часамі з яе пасмейваюцца, але з жаласці пазычаюць, колькі хто можа. З роспаччу на сэрцы з-за яе не раз пазычаў дзяўчыне і я, не знаходзячы адвагі сказаць ёй пра тое, што аб усім гэтым думаю.

— Я такая цяпер шчаслі-івая, мне так до-обра!— усё з тым жа захапленнем выдыхае. Голас і вочы ў Юлі шчырыя, чыстыя, натхнёныя.

Разгублена азіраючыся на студэнтку, маўчу. Тая ходзіць з кветкамі да помніка, гэтая — хама прыняла за прынца...

«Гм, Тамара і Юля — адзін закопчаны літаратурны тып? Іх жа можна аб'яднаць?!»

Выходжу на бульвар. Заходжу за ліпу, дастаю блакнот ды пачынаю запісваць. Мной валодае пачуццё, бытта сёння раніцой я натрапіў на залатую жылу. Здаецца, я — самы багаты чалавек у Маскве. На прахожых гляджу звысоку, з палітаваннем.

10.

На курсах машчуся ў зале ля апошняга стала.

За трыбуну заходзіць лектар — вялізны, пажылы армянін у чорным касцюме і вогненна-чырвоным світэры.

«Новае аб інтуіцыі» — тэма яго лекцыі. Усё, аб чым ён можа сказаць, ведаю яшчэ з інстытута. З прац нашых і зарубежных вучоных усё гэта добра ведаюць і мае сябры. Большасць курсантаў пасля лёгкіх пратэстаў бярэцца пісаць нешта сваё, а хто — чытаць свежыя газеты ды часопісы. Мабыць, толькі адзіны чалавек слухаў лекцыю армяніна ўважліва.

Перада мной сядзела загадчыца кафедры з Разані і старанна вяла канспект. Вечарам у інтэрнаце яго зубрыла да раніцы, каб толькі яе пахвалілі на семінары. Пасля кожнага семінара атрымлівала з дому тэлеграму: «Машанька віншуем пяцёркай цешымся тваёй адукацыяй тата мама». А скончыла ж два факультэты, сама выкладала псіхалогію ў нейкай ВНУ...

Навошта перапяваць тое самае і даводзіць сябе да атупення? Паглыбляць веды можна без канца. На асвету чалавека ўплывае розум, які выкарыстоўвае гэтыя самыя веды, уплывае і сэрца, сумленне, чаго механічным зубрэннем не нажывеш аніяк. Ці не таму Машыны артыкулы сухія, бедныя, а чытаць іх — адно мучэнне? Асвета, адукацыя, інтэлект — дар свабоды і вольнага часу, яны ўдыхаюцца намі як паветра, на іх працуюць не прадбачаныя ні ў якіх праграмах фактары.

Гэтак разважаю між іншым. А ў душы бушуе, бытта ў мяне высокая тэмпература.

Для кафедры псіхалогіі спатрэбілася неяк шыльда. Яна мелася вісець пасярэдзіне калідора, на вачах студэнтаў і выкладчыкаў, таму было не ўсё роўна, якой будзе. Якую мне заказаць? Карычневы фон? Чорную дошку і сярэбраныя літары?..

Пытанне не давала спакою некалькі дзён.

Аднойчы прачынаюся сярод ночы з настроем, бытта мяне спасцігла вялікая ўдача. Пачынаю разбірацца — адкуль гэты настрой? Ага, снілася, бытта бачыў шыльду ўжо на дзвярах свайго кабінета. Шыльда — малочна-белая з чорнымі літарамі.

Толькі цяпер спахапіўся, што на фоне сініх дзвярэй такая шыльда ў інстытуце будзе не крыклівай — сціплай і прыгожай. I вось скажыце, спаў я, а нейкая звіліна мозгу працавала па раней зададзенай праграме. Знайшла вырашэнне, падала сігнал, таму я і прачнуўся. Гм, прарочы сон, інтуіцыя, а на самай справе — усё такое звычайнае.

Узаемасувязь чалавечага вопыту, ведаў, логікі, характараў з працэсам і механікай узнікнення нечаканага рашэння, з тлумачэннем гэтай з'явы, з паказам, як выглядае гэтае пытанне ў працах псіхолагаў нашых і замежных — вось пра што трэба гаварыць армяніну, а не перажоўваць старое!

Зрэшты, такое «выкладанне» мае і дадатны бок,— прымушае нас саміх думаць ды шукаць ісціну. Толькі ж як можна гэтак адносіцца да лекцыі?

Нахабнік!

Тым часам аўдыторыю ўсё напаўняе голас выкладчыка. I далей у ягонай прамове думкі неглыбокія, факты нецікавыя, а найбольш — агульных фраз. У барацьбе за існаванне ён набыў спецыялыіы стыль. Вось зыркае ў канспект, схоплівае абзац ды пераносіць позірк на курсантаў, на акно, аж на столь — маскіруецца, што чытае сказ па памяці.