Аляксей Карпюк - Сучасны канфлікт [Аповесць, франтавы дзённік, не зусім гродзенскія гісторыі]

О, ідэя — трэба прапанаваць такую тэму часопісу «Знание — сила».

— Адчуваеш? То добра! Я таксама некалі адчуваў, а цяпер рукі пагрубелі і няма ўжо адчування!.. Эй, браток, навошта ж ты павыдзіраў з календара лісткі?

— Бо там памылка, тата!

— Памы-ылка?!. Дзе?

— А паглядзі: чырвонае і чырвонае!.. Гы, хіба дзве нядзелі адна за адной могуць быць?

— Дурань! Гэта два дні ўзапар свята: сёмага і восьмага лістапада, зразумеў?

— Та-ак?..

— А яшчэ гэтак бывае першага і другога мая, запомні!.. Ды паднімі з падлогі лісток! Давай уклеім яго назад ды будзем снедаць!

Праз хвіліну мы ўжо сядзім і п'ём чай. Хатняя работніца да нас заходзіць цяпер толькі час ад часу, Віцю нядаўна жонка ўладкавала ў дзіцячы сад, але адпраўляць туды яго даводзіцца кожны раз ледзь не з боем.

«...А мушкецёры за немцаў ці за нашых?!» Камедыя!

Прыглядаюся да малога. Віця чагосьці ўпарта моршчыць лоб, бытта вырашае праблему сусветнай важнасці. Вось з такога вырас некалі і Павел Макарэвіч. А якім будзе мой сын? Калі і яму жыццё наладзіць суровы экзамен, ці здолее яго вытрываць?

Па праўдзе кажучы, то я адарваўся ад сям'і. У маіх дзяцей свой цэлы свет, я ж ад яго надта далёкі — усё на Іру склаў. Хіба справіцца адной жанчыне?

Я адчуў трывогу.

— Віця, чаго моршчышся?

— Тата...

— Ну?

— Тат, от крыўдна бывае, калі ты страляеш, страляеш, а танкі нямецкія ўсё ідуць і ідуць, праўда?

— Гм!.. Што табе ўзбрыло ў галаву, чалавеча? Не балбачы, чаго не трэ, еш! Ваяка мне знайшоўся!

— Я ем...

Ад аўтараў патрабуюць сучаснасці. Залежыць, як хто яе разумее. Я, напрыклад, кожную ноч у сне ўцякаю ды ўцякаю ад немцаў, а то іду ў атаку ці трапляю пад бамбёжку. А ў дзяцей усё яшчэ гульні пра вайну. Яна для нас — таксама сучаснасць, толькі праўдзіва яе малюй.

Віця запіхыуў у кішэньчык на грудзях пластмасавую чарку, уставіў туды доўгую макароніну ды смокча праз яе чай. Іра на яго, у дадзеным выпадку, напэўна, накрычала б. Бацька ўдарыў бы калісьці мяне па руках...

Накрычаць на Віцю, ударыць яго і мне? А ці ўсё правільна рабілі нашыя бацькі? Заўсёды так, як трэба, паводзіць сябе жонка?! Няхай развіваецца ў ім дзіцячая фантазія! Здаровы арганізм малога, напэўна, патрабуе руху, адчування сітуацыі, адчування смаку, фарбаў і гукаў,— нездарма ўсё гэта для яго робіць такую прыемнасць.

У выхадцы малога нават бачу самастойную арыгінальнасць і на момант адчуваю ўсё, што адчувае Віця. Мяне кранае струнка бацькаўскай гордасці, адчуваю сябе шчаслівым. I тут прыходзіць думка, што беднаму Паўлу Макарэвічу не давялося гэтак вось сядзець са сваім сынам, паспытаць гэтую прыемнасць, выслухоўваць наіўнае і даверлівае балбатанне нашчадка. Зрабілася шкада чалавека да слёз.

— Недагрызак каму пакідаеш?

— Ай!

— Бяры вунь мёд і намаж! Не выкідваць жа нам яго!

— Не хачу!

— Грашыш, брат. Як бы ты яго падабраў у вайну, калі людзі марылі аб кавалачку хлеба!

— А оты не падабраў бы! — неахвотна падпарадкоўваецца малы.

Ліха на яго, няўжо кожнаму пакаленню трэба перажыць тое самае, што перажылі бацькі, і— мець сваіх Макарэвічаў, каб дайсці да розуму? Як перадаць свой вопыт роднаму сыну?!

— Тата, а калі афіцэр рускі, а салдат армянін, то як яны гавораць?

— Гм...— збіраюся адказаць, ды ўпэцканы мёдам малы пытаецца ўжо другое:

— А калі стрэліць з пісталета на пчол, то яны збаяцца, тата?

— Не.

— А — з гарматы?

Што ж, у малых звычка задаваць пытанні з упартасцю аўтамата. I тут прырода. Арганізм — складаная самаарганізаваная сістэма. Для існавання будучага чалавека трэба набраць энную колькасць інфармацыі, таму ў малога абуджаецца цікавасць. Яно робіцца ўпартым, цастойлівым, вынаходлівым і настырным — абы цябе выпытаць. Прытоены механізм. Малому рабіць пытанні прыемна, хоць яно і не разумее часамі тваіх адказаў. Яны ў яго недзе там адкладваюцца, уступаюць ва ўзаемадзеянне...

Чаму перастаеш заўважаць старасць іншага пажылога чалавека пасля першых яго слоў? Бо ў яго фразах вылазіць дзіцячая душа, не прытуплены прыродны механізм. Стары чалавек — не з вусамі ды барадой, а — хто страціў гэтую ўласцівасць.

Пытайся, Віця! Пытайся, родны, набірай інфармацыі, колькі ў цябе ўлезе, і будзь такім да старасці. У каго доўга захоўваецца цікавасць, той доўга чулы і на беды людскія, на крыўды і справядлівасць...

— Тата, а чаму ў цябе тут такі гуз? — кранае мяне сын за шыю.

— Гэта — гартань, сынок.

— А чаму ў мяне няма? — мацае сабе шыю.

— Яшчэ будзе. Яна праяўляецца толькі ў дарослых. А яшчэ гэта называюць — Адамаў яблык.